Mavzu byudjet−soliq (fiskal) sektori 1 “Davlat boshqaruv organlari” tushunchasi

Qisqacha xulosalar 

Daromadlar  va  xarajatlar  kategoriyalarining  asosiy  tasnifi  keltirilgan  va  oddiy 

umumiy  balans  tushunchasi  muhokama  qilinadi.  Ikkinchi  qismda  о‘z  ichiga  davlat 

jamg‘armalari  va investitsiyalari tushunchalarini, byudjet disbalansini о‘lchash va byudjet 

defitsitini  moliyalashning  muqobil  usullari  va  ularning  makroiqtisodiy  oqibatlari  hamda 

soliq, byudjet siyosatining barqarorligini ta’minlovchi byudjet sohasi bilan bog‘liq tahliliy 

xarakterdagi  masalalar  kо‘rib  chiqiladi.  Davlat  xarajatlari  va  daromadlari  о‘zgarishini 

baholash  usullarining  chuqurlashtirilgan  tahlili  berilgan.  Davlat  Moliya  statistikasi 

ma’lumotlarini tо‘plash bо‘yicha Xalqaro Valyuta Fondi (XVF)ning normalari tomonidan 

davlat  operatsiyalarini qayd qilishda kassa tamoyili:  tushumlar  va tо‘lovlar tо‘lov amalga 

oshirilayotgan paytda qayd qilish kerakligi uchun qо‘llaniladi. 

Asosiy tamoyil sifatida, tushum va tо‘lovlarning yalpi summasi kо‘rsatilishi kerak. 

Davlat  moliya  statistikasi  ma’lumotlarini  tayyorlashda  davlat  sektori  ichidagi 

birliklararo  operatsiyalarni  va  iqtisodiyotning  boshqa  tarmoqlari  bilan  umumiy 

kategoriyalar  qatorida  barcha  operatsiyalarni  birlashtirish  maqsadga  muvofiqdir.  Tо‘lov 

operatsiyalari о‘z ichiga tovar, xizmatlar tо‘lovi, mulkdan foydalanish yoki unga nisbatan 

egalik  huquqni  qо‘lga  kiritish,  shuningdek,  amaliy  xizmatlar  tо‘lovini  oladi.  Agar  hisob-

kitoblar  kassa  asosida  olib  borilsa,  DBOlarida  mavjud  bо‘lgan  pul  va  depozitlar 

summasining  hisob  davri  jarayonidagi  о‘zgarishi  о‘sha  hisob  davri  davomidagi  barcha 

davlat tushum va tо‘lovlari summasiga teng bо‘ladi. 

---

Daromadlar  о‘z  ichiga  barcha  qaytmas  tushumlar,  shuningdek,  tovar  va  xizmatlar 

tо‘lovi va bir yoqli tushumlarni oladi. Olingan transfertlar bir yoqli, qaytarilmas, DBO va 

xalqaro tashkilotlardan nomajburiy tushumlar sifatida izohlanadi. 

Endogen  omillar  davlat  xarajatlari,  yirik  iqtisodiy  darajalari  kattaligini  aniqlovchi 

hisoblanadi.  Moliyalashtirish  elementlarini  prognozlashda  asosiy  e’tibor  3  ta  asosiy 

komponentga qaratiladi. 

Soliq  turlarini  rejalashtirishda  soliq  bazalari  va  soliq  о‘rtasidagi  о‘zgarishlarni 

e’tiborga olish kerak.