Мавзу` Булажак математика ва информатика 73утувчисининг узликсиз таълим тизимидаги урни

"Ролли ўйинлар" 
 
Ролли ўйинлар методининг мохияти шундан иборатки, унда 
ўқувчилар бошқа кишининг ролига кириб оладилар ва унинг ичида ҳаракат 
қиладилар. Ўйинда ўқувчиларга асосан тугалланмаган вазиятлар берилади. 
Улар қарор қабул қилишлари, конфликтли холатларни бартараф этишлари 
ѐки таклиф этилган вазиятларни нихоясига етказишлари керак бўлади. 
Ролли ўйинлар ўқувчиларда бошқаларни тушиниш, уларга хайри-
хохлик қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Бошқалар ролини уйнаш 
орқали, унинг нуқтаи назарини тушиниш осон, хатто унинг нималар хақида 
уйлаѐтгани ва сезаѐтганини хам. Ролли ўйинлар ўқувчиларга турли 
вазиятларда ўзини тута билишнинг моделларини бериши мумкин. 
Дарсларда ролли ўйинларини қўллаш қуйидаги босқичларни ўз ичига 
олади. 
1. Ўйинни вазиятларини танлаш. Ролли ўйинларга материал бўлиб 
хизмат 
қиладиган 
кўплаб 
вазиятлар 
мавжуд. Улар 
индивидуал 
қийинчиликларни (интернет хизмати провайдери билан мулоқот қилиш) ва 
конфликтни хал қилиш вазиятларини (дастурий махсулот буюрмачиси билан 
бахс) ўз ичига олади. Ўйинлар махсус саволлар ѐки муаммоларни хал этишда 
қўлланилиши мумкин. Масалан, ѐш болаларга интернет тармоғининг барча 
маълумотларига киришга рухсат бериш керакми ѐки йўқми? деган саволга 
жавоб топишда ўйин методидан фойдаланиш мумкин.
2. Тайѐрлаш. Ўқувчилар вазият ѐки муаммо билан танишадилар ва улар 
ўртасида роллар тақсимланади. 
3. Иштирокчиларни танлаш. Ўқитувчи ролга ўқувчиларни ўзи
танлаши, гуруҳда ўзлари тақсимлашларига имкон бериши ѐки хохловчиларни 
таклиф этиши мумкин. Ўқувчилар ўзларининг синфи олдида чиқиш 
қилишлари ѐки бир вақтнинг ўзида кичик гуруҳларда ишлашлари мумкин. 
Ролли ўйинларида иштирок этмаѐтган ўқувчилар кузатув бўлишлари ѐки 
бошқа ролни ўйнашлари мумкин. 
4. Ўйинни ўтказиш. Ўқувчилар ўйин доирасида ўзларини тутиш усулини 
ўзлари танлайдилар. Бунда албатта берилган вазиятга тушганда инсон ўзини 

---

47 
қандай тутиши мумкинлиги асос қилиб олинади. Ўйиннинг боришига 
ўқитувчи аралашмаслиги лозим. Агар ўйин бор жойига келганда қолсагина, 
унга туртки бериш мақсадида аралашиши мумкин. Шунда хам аралашув 
қисқа, аниқ ва равшан бўлиши керак. Айрим холларда ўйин тугагандан кейин 
ролларни алмашиб, яна бир бор такроран ўйин ўтказиш фойдадан холи 
бўлмайди. 
5. Муҳокама. Ўйин мухокама қилиниши ва баҳоланиши керак.
Муҳокама учун қуйидаги саволларни бериш мумкин: 
– Сиз нималарга ўргандингиз? 
– Ўйин буйича ва ҳар бир рол буйича нималарни хис этаяпсиз? 
– Ўйин реалистик бўлдими? 
– Куйилган масала хал этилдими? Агар хал этилган бўлса, қандай хал 
этилди? Агар хал этилмаган бўлса, нима учун?