Mavzu: boshlang’ich sinf o’quvchilarida agressiv xulq motivatsiyasi. Mundarija: kirish

Kurs ishining maqsadi: o’quvchilardagi agressiv xolatlarning shakillanishiga ta’sirni psixologik xususiyatlarini o’rganish.
Kurs ishining predmeti: O’quvchilarda agressiv holati
Kurs ishining obyekti: Bog‘dod tumanidagi 49-umumiy o‘rta ta'lim maktabi o‘quvchilari.
Kurs ishining vazifasi: Mavzu bo’yicha psixologik manbalarni, adabiyotlarni va ma’lumotlarni nazariy tahlilini tavsiya etish. O’quvchilardagi agressiv holatlarni o’rganib tahlil qilish.
Kurs ishining metodi: Kurs ishida quyidagi metodlardan foydalanildi:
-kuzatish metodi
- suhbat metodi
-anketa metodi
- test metodi
-psixologik treninglar.
Kurs ishining nazariy ahamiyati: Maktab tarbiya yoshidagi o’quvchilarning agressiv holatlarni o'rganish va tahlil qilish nazariy ma'lumotlarni kengaytirish.
Kurs ishining amaliy ahamiyati: Maktab tarbiya yoshidagi o’quvchilarda agressiv holatlarni o'rganish va ularni amalda bartaraf etish.
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi 2bobdan iborat va boblar 2ta reja va hulosadan tashkil topgan. Foydalanilgan adabiyotlar va ilovalar keltirib o'tilgan.

I.BOB. BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARIDA AGRESSIV XULQ-ATVORNING NAMOYON BO’LISHI VA UNI BARTARAF ETISH MEXANIZMLARI.
1.1. Agressiv xatti-harakatlar: rivojlanish sabablari, asosiy ko'rinish va tuzatish usullari. 
Keng psixologik nuqtai nazardan, agressiya boshqalarni bo'ysundirishga yoki ularni hukmron qilishga qaratilgan haqiqiy xulq-atvorda yoki xayolotda namoyon bo'lgan tendentsiya (aspiratsiya) sifatida tavsiflanadi (9). Bu tendentsiya universaldir va "agressiya" atamasi neytral ma'noga ega. Odatda agressiya tabiatda mudofaa qiladi va omon qolish uchun xizmat qiladi. U shuningdek, shaxsning faoliyat manbai bo'lib xizmat qiladi. Keng ma'noda zo'ravonlik yoki buzg'unchi harakatlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmaydigan tajovuz huquqiy me'yorlar bilan tartibga solinmagan, garchi u diniy va axloqiy me'yorlar nuqtai nazaridan tasdiqlanmasa.
Lotin tilidan tarjima qilingan "tajovuz" (aggression) hujumni anglatadi. Ushbu salbiy qiymat keng tarqalgan. Ayni paytda agressiya ko'pincha salbiy his-tuyg'ular (masalan, g'azab), salbiy motivlar (zararli bo'lish istagi), salbiy munosabatlar (masalan, irqiy noto'g'ri xulosalar) va oxirgi marta halokatli harakatlar bilan aniqlanadi.
Ilmiy adabiyotda "tajovuz" atamasi turli xil hislardagi turli mualliflar tomonidan qo'llaniladi, masalan:
boshqa shaxsga, ob'ektga yoki jamiyatga zarar etkazadigan har qanday harakatlar (yoki harakatsizlik) (R. Baron, D. Richardson, X.Del Gado);
instinktiv tarzda shartli, turlarning turlarining namunasi (C. Darvin, S Lorenz);
o'lim haydovchisi namoyishi (Freyd);
reaktsiyalar, natijada boshqa organizmga og'riqli stimul berilsa (A. Basho);
umidsizlikka reaktsiya (D. Dollard, S. Berkovets);
stressni bartaraf qilish va tushirish tartibi (R.Lazarus);
hukmronlik va o'z-o'zini tasdiqlash istagi (A.Adler);
tashqi kuchlarga qarshi ichki kuch (F. Allan, R. May).
Shunday qilib, agressiya hukmronlik qilish istagi sifatida universal dalda. Agressiya ham ijobiy, ham hayotiy manfaatlar, ham omon qolish va salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Agressivlik, aksincha, shaxslarning (guruhlarning) bunday davolanishni istamagan atrofidagilarga zarar etkazadigan harakatlar shaklida tajovuzni ko'rsatishga tayyorligi.
Agressiv xatti-harakatlar (agressiya va tajovuz oqibatida qilingan harakatlar) quyidagilarni o'z ichiga oladi: 1) dushmanona munosabat - vaziyatdan yoki boshqa odamlardan haqiqiy yoki tasavvuriy tahdidni (g'oya, xayolparastlik, ishonchsizlik, shubha); 2) tajovuzkor tuyg'ular - g'azab, nafrat, nafrat; 3) tajovuzkor harakatlar va zo'ravonlik.
Agressiya psixik haqiqat sifatida o'ziga xos xususiyatlarga ega: orientatsiya, namoyon shakllari, intensivlik.
Agressiyaning maqsadi qurbonga zarar yetkazish (zarari) hamda agressiyaning boshqa maqsadga erishish usuli sifatida bo'lishi mumkin. Shu nuqtai nazardan qarama-qarshilikning ikkita asosiy turi mavjud: dushmanlik va asbob.
Agressiya tashqi ob'ektlarga (odamlarga yoki narsalarga) yoki o'z-o'ziga (tanaga yoki shaxsga) yo'naltirilishi mumkin. Jamiyat uchun alohida xavf - bu boshqalarga qaratilgan tashqi tajovuz. A. Bandura, R. Valter "ijtimoiy tajovuz" deb atadi va ijtimoiy buzg'unchi harakatlar bilan bog'liq bo'lib, natijada boshqa shaxs yoki mulk zarar etkazishi mumkin va bu qonunlar qonun bilan jazolanishi shart emas.
Shu bilan birga, bu shakllar aniq ijtimoiy-salbiy baholashga ega. tajovuzkor xatti, "bunday davolanishni istamagan boshqa jonzotga haqorat yoki zarar etkazishga qaratilgan". Bunday tajovuzkor-asosyal harakatlar majburiy ravishda zo'ravonlik, og'riq keltiruvchi og'zaki yoki jismoniy ishlarni o'z ichiga oladi. Odatda tajovuzkorlikning salbiy his-tuyg'ulariga (ochko'zlik, g'azab, sadistic zavq, befarqlik) kelib chiqadi va, o'z navbatida, jabrlanuvchining salbiy tajribalariga (qo'rquv, tahqirlash) sabab bo'ladi. Bunday xatti-harakatlar salbiy sabablarga asoslanadi - yo'q qilish, yo'q qilish, foydalanish, zarar. Kognitiv darajada bunday xulq-atvorning to'g'riligini tasdiqlaydigan munosabatlar (xurofotlar, mitlar va e'tiqodlar) qo'llab-quvvatlanadi.
Shu bilan birga, tajovuzkor harakatlarning turli shakllari ajratiladi: 1) bevosita - bilvosita (to'g'ridan-to'g'ri ob'ektga yo'naltirilgan - boshqa narsalarga ko'chiriladi); 2) og'zaki - jismoniy (og'zaki hujum - jismoniy hujum); 3) aniq - ramziy (masalan, kurash - shartli imo-ishoralar).
Agressiyaning eng keng tarqalgan tashqi namoyonlari: ziddiyat, tuhmat, bosim, majburlash, salbiy baho, tahdidlar, jismoniy kuch ishlatishdir. Yashirin tajovuz shakllari halokatli xayollarda ifodalanadi, aloqalaridan qochib, kimgadir zarar etkazish, o'z-o'zini zarar va o'z joniga qasd qilish uchun harakat qiladi.
Biz aniq bir shaxsning ichki agressiv tendentsiyasini aniq belgilab bera olmaymiz, ammo uning namoyon bo'lish darajasini va tabiatini - tajovuzkor xatti-harakatlarini baholashimiz mumkin.
Tashxis qo'yish uchun agressiv namoyonlikning quyidagi zichligi va yo'nalishidan foydalanishingiz mumkin:
nol daraja - pastki tajovuzkorlik - tajovuzkor harakatlarning to'liq bo'lmasligi, hatto zarur bo'lsa, o'z-o'zini himoya qilish;
birinchi daraja oddiy tajovuzdir - oddiy va xavfsiz vaziyatlarda tajovuzkorlik yo'qligi; o'z-o'zini himoya qilish uchun haqiqiy xavf ostida bo'lgan vaziyatlarda tajovuzkorlardan etarli darajada foydalanish; tajovuzning sublimatsiya faoliyati va muvaffaqiyatga intilish; halokat yo'qligi;
Ikkinchi daraja - mudofaa uchun etarli bo'lmagan tajovuz - odatiy holatlarda boshqa kishilarning xayoliy tahdidlari natijasida (haqiqiy xavfsiz) tajovuzning mo''tadil namoyishi; tanqidiy holatlarda tajovuzni kam ishlatish; oz miqdorda halokat, shu jumladan o'z-o'zini yo'q qilish shaklida;
uchinchi daraja - gipertrofiyali agressiya - tajovuzkor reaktsiyalarning yuqori chastotasi va kuchi, hatto kichik sabablar tufayli; jiddiy halokat darajasi - boshqalarga xavf tug'diradi;
to'rtinchi daraja - shafqatsiz tajovuz - juda ko'p tez-tez yoki juda kuchli agressiv reaktsiyalar, shu bilan birga ob'ektlarni yo'q qilish yoki boshqalarga nisbatan zo'ravonlik; bu xatti-harakat vaziyatga etarli emas; u boshqalarning yoki shaxsning hayotiga yuqori darajada tahdid soladi.
Agressiv harakatlarni tasniflashning yana bir yondashuvi rus kriminologlari I.Kudryavtsev, N.Ratinova va O.F.Savina (1997), agressiya harakatlarining butun xilma-xilligi o'z-o'zini boshqarishning etakchi darajasiga asoslanib uchta sinfga ajratilgan. mavzusining umumiy tuzilmasida tajovuzkor namoyonlarning xulq-atvori va joyi.
Shu sabablarga ko'ra, Boshlang’ich sinf tajovuzkorlik harakatlaridan iborat bo'lib, ular faoliyat darajasida amalga oshiriladi, ularga nisbatan agressiv motivlar kelib chiqadi va o'zini-o'zi tartibga solish eng yuqori, shaxsiy darajada amalga oshiriladi. Mavzuning bunday faoliyati eng mutlaqo o'zboshimchalik va ongli hisoblanadi, bu erda insonning eng katta erkin irodasi, harakat vositasi va usullarini tanlashning tanlanganligi bor. Shunga ko'ra, tajovuzkor yoki agressiv bo'lmagan xatti-harakatlarning shakllari va umumiy qabul qilingan me'yorlar bilan o'zaro bog'liqligi yuqori ierarxik darajada - o'zini o'zi boshqarishning shaxsiy darajasi bilan amalga oshiriladi.
Tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, ikkinchi sinf, agressiya harakatlarini shakllantiradi, ular bir butun sifatida faoliyatga aloqasi yo'q, lekin harakatlar darajasiga bog'liq. Bu yerdagi narsalarning xatti-harakatlari hissiy stressning ta'siri ostida, motivatsiyani yo'qotadi va faollik salbiy ta'sirga ega bo'lib, vaziyatga qarab yaratilgan maqsadlardir. Etakchi shaxsiy-semantik emas, balki harakatni belgilovchi omillar individualning semantik shakllanishi va qiymat tomonlarini emas, balki mavzuga xos psixologik va xarakterli xususiyatlarni anglatadigan individual daraja emas.
Uchinchi sinf, eng kuchli ta'sirga ega bo'lgan sub'ektlar tomonidan tajovuzkorlik harakatlaridan iborat. Bunday hollarda regressiya individual darajaga yetib boradi va faoliyat nafaqat maqsadga muvofiq emas, balki ba'zida tartibsiz, xaotik, vosita stereotiplari ko'rinishida namoyon bo'ladi. Xabardorlikning buzilishi juda chuqur darajaga yetadi, bu narsa deyarli o'z fikrini etarlicha aks ettirishi va amalga oshirilishi, xulq-atvorning o'zboshimchalik va vositachiligi aslida to'liq buzilgan, baholash aloqasi, intellektual-voliylik o'zini o'zi boshqarish qobiliyati va o'zini-o'zi boshqarish qobiliyatini yo'qotadi.
Bola uchun oila dunyodagi birinchi ma'lumot manbai. Ota-onalar bilan bunday munosabatlarning misolidan bolani boshqa odamlar bilan va butun dunyo bilan bo'lgan munosabatlaringizni qanday qilib yaratishingiz mumkin. Ulardan o'rgangan narsalari asosan kelajakda qanday o'sib borayotganiga bog'liq. Ular hech narsa deyishmaydi: "Hamma narsa bolalikdan keladi". Xuddi shunday tajovuzkor xatti-harakatlar bilan, asosan, ota-onalarning xatti-harakatiga bog'liq.
Ota-onalarning bolaning g'ayritabiiy xatti-harakatiga, ota-onalar va farzandlar o'rtasidagi munosabatlarning tabiati, oilaviy kelishuv yoki nikohlilik darajasi, aka-ukalar bilan munosabatlar tabiati bolaning oila ichidagi va tashqarisidagi tajovuzkor xatti-harakatlarini aniqlashi, shuningdek, etuk yillarida boshqalar.
Nima bo'lganda ham ota-onalari bilan munosabatda bo'lgan bolalar (masalan, ayol bu bolani istamagan yoki bolaning otasi bo'lmagan holda tug'ilgan holatlar mavjud bo'lsa va uning ishtiroki unga boshqa odam bilan yangi aloqani boshlashga to'sqinlik qilsa, Ota-onalar ongli emas va ularning beparvoligi tufayli - bolaning tug'ilishi, keyinchalik nogironlik va hatto buni istamaslik), ota-onalar ularni behuda deb hisoblaydi yoki ota-onalarning qo'llab-quvvatlashini va rag'batlantirilishini sezmasa, odatda agressiv boshqa bolalarga va ularning ota-onalariga ham. Masalan, o'z onaliklari bilan onalari bilan yomon munosabatlarga duch kelgan ayollar, o'zlarini onalari bo'lganida, tarbiyalash uchun jazolash choralarini qo'llashadi (la'natlash, bolalarni o'g'irlash). Bu shuni anglatadiki, bunday ayolning ongli hayotida uning onasini, uning o'rgangan Men yana bir misolni olmadim.
Bolalikdan erta yoshgacha bo'lgan tajovuzkor xatti-individual farqlar umuman bir oz farq qiladi. Shunga qaramasdan, tajovuzkor bolalarning kichikroq qismi o'sib-ulg'ayib, tajovuzkor xatti-harakatni to'xtatib tursa-da, boshqalari, aksincha, o'tmishda bunday ko'rinishlarga ega bo'lmagan o'smirlik davrida bunday xatti-harakatlarning kechroq boshlanishini ko'rsatmoqda. Bolalik va o'smirlik davrida tajovuzning muhim bilimiy sharti tajovuzkorlikni to'liq qonuniy xatti-harakatlar sifatida qabul qilish va boshqalarning dushmani niyatlarini odatiy kuzatishdir. Bolada oilada zo'ravonlikka duchor bo'lganda, jumladan, ota-onalarning qattiq jazosi (agressiyaning paydo bo'lishiga ta'siri allaqachon ilgari ko'rib chiqilgan, 3-bo'limni qarang), shuningdek, tengdoshlar tomonidan rad etilgan bo'lsa, bu holatlar alohida shaxslar bilan bog'liq ekologik omillardir tajovuzdagi farqlar.