Мавзу: болаларда диқҚатсизлик ва гиперактивлик диагностикаси ва психокоррекцияси

1-машқ. Корректур синов
Коррекцион ишларимизда иштирок этган 9 нафар ўқувчининг ҳар бирига варақда ёзилган матн берилди ва қуйидаги йўриқнома амалга оширилди: Сизга берилган матндан “2А” ҳарфини топинг ва ўчиринг. Бу корректур машқ ҳафтасига 3 марта 5 минутдан ўтказилди. Машқни гуруҳий тарзда ўтказдик.
Машқ аста-секин такомиллаштириб борилди. Кейинги босқичда 1 та эмас, 2 та ҳарф ўчирилиши сўралди, улардан бири квадрат, иккинчиси думалоқ шакл ичига олинган. Машқ тугагандан сўнг текширилувчиларнинг нечта хато қилганлиги аниқланиб борилди. Бунда машқ давомийлиги 5 минутдан ошмади. Матн кўлами 4-5 та гапдан бир нечта абзацгача бўлди.
Топшириқ натижаларини иштирокчиларнинг ўзлари бир-бирлариникини текширишлари билан болалар учун машғулот қизиқарли ўтди. Бунда болаларнинг ўзлари кўп хато қилган тенгдошларига «жарима» солишлари ҳам уларни йўналтириб турди.. Бу методикани амалиётда қўллаш шуни кўрсатдики, 3 ҳафталик машқлардан сўнг болаларда ўзини назорат қилиш кўникмаси яхшиланди. Бу кўникмани мустаҳкамлаш учун машқни 2-4 ойгача давом эттириш мумкин деган хулосага келдик.
«Фарқини топ» машқи.
Бу шаклдаги топшириқлар предметлар ва ҳодисаларнинг муҳим белгиларини ажратиш малакасини талаб қилади. Ўқувчиларни систематик ва мақсадга йўналтирилган ҳолда қиёслашга ўргатиш диққатни ўз вақтида активлаштириш кўникмасининг ривожланишига ҳисса қўшади. Таққослаш учун болаларга деталларнинг маълум сонини ўз ичига олган тасвирлар, расмлар таклиф этилди.
Ушбу машқ икки босқичдан иборат бўлиб, биринчи босқичда болаларга иккита қорбобонинг расми хавола этилди. Уларнинг ўртасидаги бир нечта фарқни топиш ва ҳар бир фарқни топганда уни қоғозга бирор белги билан қайд этиб қўйиш топшириғи берилди.
Машқнинг иккинчи босқичида эса болаларга иккита матрёшка расми берилди ва худди биринчи машқдаги каби болаларга иккита матрёшка ўртасидаги бир нечта фарқни топиш ва ҳар бир фарқни топганда уни қоғозга бирор белги билан қайд этиб қўйиш топшириғи берилди.
«Ҳамма нарсани пайқайсан» машқи
7-10 та предметни қатор қўйиб, усти ёпиб қўйилди. Сўнгра предметларнинг устини 10 секундга очиб, болалардан унинг қандай кетма-кетликда жойлашганини эслаб қолишлари сўралди. Сўнгра эса, предметларнинг ўрнини алмаштириб қўйиб, аввалги ҳолатида қандай кетма-кетликда жойлашган эканликларини аниқлашдилар. Машқнинг сўнгги босқичида ўша предметларга қарамасдан, уларнинг рангини айтиб бериш сўралди.
«Санаш» машқи
Болалардан 1 дан 20 гача бўлган сонларни доскага ёки қоғозга ёзиш давомида айтиш таклиф этилди. Бунда санаш олдинга, ёзиш эса тескари томонга қараб борди, яъни бир деган ҳолда ўқувчи қоғозга 20 ни ёзади 2 деганда 19 ва ҳ.к. Топшириқни бажаришга кетган вақт ва хатолар сони саналди.
Шуни таъкидлаш жоизки, гиперактив болалар билан гуруҳий тарзда олиб бориладиган ўйин ва машқларни танлаганда мазкур тоифа болаларнинг қуйидаги хусусиятларини инобатга олдик:
- диққат етишмовчилиги, импульсивлик, юқори фаоллик ҳамда узоқ муддат давомида гуруҳий қоидаларга бўйсунишни билмаслик,
- кўрсатмаларни охиригача тинглай билмаслик ва уларни бажара олмаслик, тез чарчаб қолиш ва х.к.
Ўйин давомида бу тоифа болалар ўз навбатларини кутиб туришлари жуда қийин ва бошқалар манфааатлари билан ҳисоблашишлари ҳам мушкул. Шунинг учун бу тоифа болаларни жамоавий машқ ва ўйинларга босқичма босқич жалб этдик. Гуруҳий ўйинлар ҳам аниқ қоидаларга асосланган, диққатни ривожлантиришга қаратилган эди.