Мавзу: Болалар ва ўсмирлар жисмоний ривожланиш стандартларини ишлаб чиқиш

Айланаларни ўлчаш. 
Бош, кўкрак, елка, сон, тизза айланалари темир 
рулетка (1м) ёки резинали сантиметрли лента (1,5м) билан ўлчанади. Рулетка 
пружинали механизм билан энса нуқтаси устидан ўтади. 
Кўкрак айланаси катталиги жисмоний ривожланишнинг асосий 
кўрсаткичларидан бири ҳисобланади. У тана ҳамма кўкрак, бел мушаклари 
ривожланганлиги, шунингдек нафас олиш тизими ҳолатига боғлик. Кўкрак 
айланаси енгил нафас, чуқур нафас олишда ва нафас чиқаришда ўлчанади. Лента 
орқадан куракнинг пастки бурчаги (қўллар чўзилган ҳолатда, кейин қўллар 
туширилади, лента кўкрак бурчаги соҳасида ётади). Олдинда лента ўрта кўкрак 
нуқтаси орқали ётади. Лента кимирламаслиги, кўкрак қафасида яхши ҳаракат 
килиши керак (8—расм). 
Кўкрак айланаси биринчи тинч ҳолатда ўлчанади. Бу пайтда бола 
эътиборини ҳар хил гаплар билан чалғитиш керак. 
8-расм. Бош айланасини ўлчашда лентани туғри қуйиш тартиби. 
 
9-расм. Кўкрак қафаси айланаси 10-расм. Кўкрак қафаси айланаси 
узунлигини улчаш (орқа кўриниши). узунлигини ўлчаш (олди кўриниши) 
 

---

 
11 – расм: Елка айланасини ўлчаш. 
12-расм. Сон айланасини ўлчаш. 
13-расм: Болдир айланасини ўлчаш. 
Кейинчалик кўкрак айланаси чуқур нафас олганда ва чуқур нафас 
чиқарганда аниқланади. Учта аниқлаш усули ҳам битта лента қўйилган пайтда 
кетма-кет ўтказилади. Ўлчаш аниқлиги 0,5 см. Кўкрак айланасининг чуқур 
нафас олгандаги ва чуқур нафас чиқаргандаги фарқи кўкрак қафаси 
экскурсиясини билдиради. (9-10–расмлар) 
Елка айланаси мушаклар бўшашганда ва мушакларнинг максимал 
юклама пайтида ўлчанади. Лента ўнг қўлининг иккибошли мушагининг 
кенгайган қисмига қўйилади. Олдин мушаклар бўшашган ва қўл туширган 
ҳолда ўлчанади, кейин тирсак суягининг эгилган ва мушакларнинг максимал 
юклама 
берилганда 
ўлчанади. 
Икки 
ўлчам 
фарқи 
мушакларнинг 
ривожланганлигини билдиради. (11- расм) 

---

Сон айланаси – энг катта жойидан ўлчанади (12-расм). Буни ўлчаш 
болдирни ўлчаш билан бир хил (13-расм). Ўлчаш тартиби: Тана оғирлиги суяк ва 
мушак аппаратларининг ривожланганлиги билан тасвирланади. Ўлчаш тиббий 
тарозининг Фербенкс типидаги турида олиб борилади. Ўлчашдан олдин тарози 
тўғриланади. Ўлчашда текширилаётган одам тарозининг ўртасида эркин ҳолла 
туради. Тарозининг ўлчаш тошини силжитиш натижасида мувозанат ҳосил 
қилинади. Ўлчаш аниқлиги 50гр. Ёш болалар ўтирган ёки ётган ҳолда ўлчанади.