Mavzu: Biznes faoliyatining mulkiy asoslari. Reja: Mulk huquqi biznes huquqining asosi sifatida

Mavzu: Biznes faoliyatining mulkiy asoslari.
Reja:

1. 
   Mulk huquqi biznes huquqining asosi sifatida.
   
2. 
   Xususiy mulk asosida biznes faoliyatini yuritish.
   
3. 
   Xo’jalik yuritish huquqi va operativ boshqarish huquqi asosida biznes faoliyatini yuritishning hususiyatlari.
   
4. 
   Biznes subektlarini mol mulklarini hisobga olishning umumiy asoslari.
   
5. 
   Biznes subyektlarining mol-mulki obyektlari: asosiy vositalar, pul mablag’lari, qimmatli qog’ozlar, nomoddiy manfaatlar.
   

Tayanch so’z va iboralar: Mulk huquqi tadbirkorlik faoliyatining asosi sifatida. Xususiy mulk asosida tadbirkorlik faoliyatini yuritish. Xo’jalik yuritish huquqi va operativ boshqarish huquqi asosida tadbirkorlik faoliyatini yuritishning xususiyatlari. Tadbirkorlik sub’ektlarining mol-mulki ob’ektlari: asosiy vositalar, pul mablaglari, kimmatli kogozlar, nomoddiy ne’matlar.
O’tmishda jamiyatning iqtisodiy negizini asosan sotsialistik mulkning ikki xil shakli, ya’ni davlat va kolxoz-kooperativ mulki tashkil etar edi.
Fuqarolarning mulki “shaxsiy” mulk shakldan iborat deyilsa- da, lekin ushbu mulk davlat korxonalarida, jamoat tashkilotlarida mexnat qilish natijasida olingan daromadlar xisobiga tashkil topishi, iste’mol xarakteriga ega bulishi va fuqaroning shaxsiy moddiy va madaniy extiyojlarini ta’minlashga karatilgan bulishi lozim edi.
SHaxsiy mulk asosida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun iqtisodiy jixatdan etarli bulmasa, huquqiy jixatdan mumkin emas edi.
Asosiy ishlab chikarish kurol-vositalarining fakat davlatga tegishli bulishi, ular umumxalk mulki deb xisoblangan bulsada, aslida mulkning egasi shaxsan kim ekanligi, kim unga javobgar bulishi noanik bulishi mulkka nisbatan xujasizlik, beparvorlik, jamiyatda umumiy dangasalik va begamlik kayfiyatlarining vujudga kelishiga sabab buldi. Bu xolat esa fuqarolarda mexnatga nisbatan kizikish, tadbirkorlik faoliyati uchun kerak bulgan tashabbuskorlik xissiyotlarini tarbiyalashga imkon bermadi.
Davlat mulkining jamiyatda egallagan etakchilik urni qonun- koidalar moxiyatini xam o’ziga xos ravishda belgilab berardi. Masalan, davlat mulkining tarkib topishi, uni muxofaza qilish va unga asosan vujudga keladigan barcha turdagi munosabatlarni tartibga solishga oid koidalar kolxoz-kooperativ va Ayniqsa fuqaroning shaxsiy mulkiga nisbatan tubdan fark kilar va ancha ustun turardi.
Amaldagi qonun xujjatlarida O’zbekiston Konstitutsiyasiga amal kilingan xolda, mulkning utmishda sotsialistik jamiyatning sinflarga bulinishiga asoslanib shakllarga ajratilishiga va kaysi shaklda, kimga tegishli bulishiga karab urnatilgan tengsizlikka barxam berildi. Mulkning kimga tegishli bulishidan kat’i nazar, teng ravishda rivojlanishi uchun imkoniyatlarning mavjud bulishi va ularni bab-baravar huquqiy muxofaza qilish koidalari O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining tegishli moddalarida nazarda tutildi.
Iqtisodni tashkil kiluvchi asosiy masala bulishi mulk masalasining bunday ijobiy xal kilinishi ijtimoiy xayotning barcha soxalarida tashabbuskorlik xissiyotlarining kamol topishi, ishlab chikarishda, xo’jalik soxasida tadbirkorlik faoliyatlarini amalga oshirishda fuqarolar xamda tashkilotlar, ya’ni jismoniy va yuridik shaxslarning birgalikda bab-baravar manfaatdor bulishi, ular urtasida umumiy mol-mulkning vujudga kelishi va ushbu mulkdan xamkorlikda unumli foydalanish va samarali natijalarga erishish imkoniyatlarini yaratib berdi.
Xususiy mulk bozor munosabatlarining asosiy iqtisodiy manbaidir. Xususiy mulk tashkil topmasdan turib, bozor munosabatlari xakidagi xar qanday fikrlar xom xayoldir. Xususiy mulk va uning asosida vujudga keladigan munosabatlar bizning qonunchilik faoliyatimizda yangilikdir.