Mavzu: Bir fazali transformatorlar Tuzilishi va ishlash prinsipi Reja

Transformatorning qisqa tutashuv ish rejimi. Qisqa tutashuv rejimida birlamchi cho‘lg‘am tarmoqqa ulanadi, ikkilamchi cho‘lg‘am esa qisqa tutashtiriladi. Ishlatish sharoitlarida qisqa tutashuv avariya rejimi hisoblanadi va cho‘lg‘amlar toklari katta qiymatlarga ortib ketadi. Bunda cho‘lg‘amlar kuchli qiziydi va ularni deformatsiyalaydigan katta mexanik kuchlar ta’sir qiladi.
Lekin, har qanday yuklamada transformator parametrlarini aniqlash uchun qisqa tutashuv tajribasi o‘tkaziladi. Bu tajribada ikkilamchi cho‘lg‘am qisqa tutashtiriladi, birlamchi cho‘lg‘amga esa pasaytirilgan U_k kuchlanish beriladi. Bu kuchlanish qisqa tutashuv kuchlanishi deyiladi va nominaldan foizlarda o‘lchanadi, ya’ni
, (2.25)

Standart bo‘yicha qisqa tutushuv kuchlanishi nominal kuchlanishning 5,5....10.5 foizini tashkil qiladi. U_k qiymat juda kichik bo‘lganligi sababli I₀ magnitlovchi tok va mos ravishda F₀ magnit oqimi sezilarsiz bo‘ladi, ya’ni I_0k»0 bo‘ladi, bunda birlamchi cho‘lg‘amning magnitlovchi kuchi ikkilamchi cho‘lg‘amning magnitlovchi kuchini kompensatsiyalash uchun sarf bo‘ladi. Magnitlovchi tokni hisobga olinmasa (ya’ni I_0k=0), u holda magnit muvozanat tenglamasi İ₁∙W₁+İ₂∙W₂=0 ko‘rinishga ega bo‘ladi va agar transformatorni keltirilgan deb hisoblansa, u holda İ₁= –İ₂ bo‘ladi. Ikkilamchi cho‘lg‘amning muvozanat tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:

(2.26)
ya’ni
, (2.27)

Ikkilamchi cho‘lg‘amdan oqib o‘tadigan İ^’₂, tok Ė^’₂ vektordan y_2k burchakka ortda qoladi, u quyidagi shartdan aniqlanadi:

(2.28)
Transformatorning qisqa tutashuv rejimidagi vektor diagrammasini qurish mumkin (2.10-rasm).
Absissalar o‘qiga F_mqt qo‘yamiz, undan Ė₁=Ė′₂ vektorlar 90⁰ ga ortda qoladi, Ye^’₂ vektordan esa İ^’₂ vektor y_2k burchakka ortda qoladi, binobarin


(2.29)

2.10-rasm. Transformatorning qisqa tutashuv rejimidagi vektor diagrammasi

Qisqa tutushuv rejimida ishlayotgan transformatorning ekvivalent sxemasini qurish uchun (2.29) ifodadan foydalaniladi.

, (2.30)
u holda
(2.31)

I₀=0 bo‘lganligi sababli, z₀=¥, z_n=0, u holda ekvivalent sxemasi 2.11-rasmda ko‘rsatilgan ko‘rinishda bo‘ladi.

2.11-rasm. Transformatorning qisqa tutashuv rejimidagi ekvivalent sxemasi

Transformatorning qisqa tutashuv qarshiligi z_k=r₁+j×x₁+r₂+j×x₂, bundan qisqa tutashuvda transformator qarshiligining aktiv va reaktiv qarshiliklarini aniqlanadi:


.

Bu qarshiliklar transformator cho‘lg‘amlaridagi yo‘qotishlarni aniqlaydi va transformator mis cho‘lg‘amlaridagi R_m yo‘qotishlar deyiladi, chunki qisqa tutashuvda I₁ va I₂ nominal toklar oqib o‘tadi, transformatorning butun quvvati cho‘lg‘amlarning qizishiga sarf bo‘ladi, I₀=0, F₀=0 bo‘ladi, ya’ni po‘lat o‘zakdagi yo‘qotishlar nolga teng bo‘ladi.

Xulosa
Men bu mustaqil ishda bir fazali transformatorlarni ko‘rib chiqdim. Bunda ishlash prinsiplarini ko‘rib chiqdim. Transformatorlardan foydalanish 1891 yili uch fazali transformatorning konstruktsiyasi ishlab chiqilib, elektr energiyasini uch fazali tok sistemasi 12 yordamida uzatish amalga oshirilgandan so`ng yanada kengaydi. Bu elektrlashtirishning jadal rivojlanishiga sabab bo`ldi. elektr energiyasini transformatorlar yordamida uzatish sxemasiko`rsatilgan. Sxemadan ko`rinib turibdiki, elektrostantsiyada generator ishlab chiqarayotgan elektr energiyasi transformator Tr1 yordamida 6kv kuchlanishdan 35 kVgacha orttirilib, elektr uzatish liniyasi orqali taqsimlovchi podstantsiyaga berilmoqda. U erda pasaytiruvchi transformator Tr2 yordamida kuchlanish 35 kVdan 6 kVgacha pasaytirilib, iste`molchining transformatori Tr3 ga uzatilmoqda. Bunday transformatorlardan bir nechta bo`lishi mumkin.
Transformator Tr3 yordamida kuchlanish 6kVdan iste`molchi uchun zarur bo`lgan 380/220, 220/127 V kuchlanishlarga aylantiriladi. Ko`rinib turibdiki, elektr energiyasi elektrstantsiyadan iste`molchiga etib kelguncha uch marta transformatsiyalanmoqda. Real hollarda transformatsiyalanish soni bundan ham ko`p bo`lishi mumkin. Elektr energiyasini bir pog`onada bo`lgan u1 ,i1 kuchlanish va tokiniboshqa pog`onadagi, u2 ,i2 kuchlanish va tokka aylantirib beradigan static
Elektor energiyasini transformatorlar yordamida uzatish.(harakatlanuvchi qismlari bo`lmagan) elektromagnit apparati transformatordeyiladi. Transformatorlar energetik sistemalarda qo`llanishidan tashqari, kuchsiz toklarda ishlovchi hisoblash mashinalar, avtomatika, telemexanika, aloqa, radiotexnika va televideniye qurilmalari zanjirlarida va umuman, elektr kuchlanishini o`zgartirib berish kerak bo`lgan barcha joylarda ishlatiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Sapayev M., Aliyev U., Qodirov F. Aloqa qurilmalarining elektr ta’minoti. O’quv qo‘llanma.
   
2. 
   Maxkamdjanov B.M., Aliyev U.T., Sapayev M.S., Xudayberganov Sh.K. Aloqa qurilmalarining elektr ta’minoti. O’quv qo‘llanma. – Toshkent: TATU, 2008 y.
   
3. 
   http:// www.electro-tehnik.narod.ru/docs/zariadNiCA.html