Mavzu: biotexnologiyada odam va hayvon hujayralaridan foydalanish

5.16-rasm 
Gamair preparati 
- uning asosiy xususiyatlari bakterial 
tabiatga ega bo‘lgan o‘simlik kasalliklari – pomidor raki, 
ildizning yumshoq chirishi, poya o‘zagi nekrozi, shunindek 
zamburug‘ tabiatli kasallik qo‘zg‘atuvchilari (un shudring, 
kulrang chirish va h.k.) ni rivojlanishini to‘xtatish va bartaraf 
etishga sababchi bo‘lishi bilan belgilanadi. U o‘simliklarga 
nisbatan stimulyatorlik xususiyatiga ega bo‘lib, 20-35% 
qo‘shimcha hosil olish imkonini beradi va uning o‘simlik 
kasalliklariga nisbatan biologik faolligi-50-80% ni tashkil 
etadi.
5.17 -rasm 
Kompleks ta’sir – biostimullovchi va fungitsid 
ta’sir spektrga ega mikroorganizmlarga Rossiyada 
ishlab chiqarilayotgan 
Psevdobakterin, Baykal, 
Bamil, Bioenergiya, Kyussey –EM, Rizoplan,
Kremnebakterin 
preparatlarini misol qilb keltirish 
mukin. 
SHuningdek, 
o‘simliklar 
uchun 
mo‘ljallangan yashil suvo‘tlari – xlorella va 
ssenodesmusga qo‘shimcha ravishda pistiya va 
xara 
suvo‘tlarining 12-14:4-1:1-3 nisbatdagi 
suspenziyasidan iborat kompleks bioo‘g‘itini misol 

---

keltirish mumkin. Bioo‘g‘it mineral o‘g‘itlarning 
ma’lum darajada tejaydi hamda ekologik va 
iqtisodiy jihatdan yuqori samarodorlikka ega. 
Umuman olganda, rizobakteriyalar asosidagi biopreparatlardan foydalanish organik 
dehqonchilik tizimi oldida turgan dolzarb masalalardan biri hisoblanib, uning istiqbolli ekanligi 
nuqtai nazaridan chuqur ilmiy tadqiqotlarni talab etadi.
 
 
O‘zbekistonda ishlab chiqariladigan mikrobiologik preparatlar 
Mamlakatimizda mikrobiologik o‘g‘itlardan sanoat miqyosida ishlab chiqarishni yo‘lga 
qo‘yish va uning yutuqlaridan ilmiy – tadqiqot ishlarida hamda amaliyotda foydalanish 
masalalari o‘tgan asrning 70-80-yillarda shakllana boshlagan edi. 
Bugungi kunga kelib tuproq biotexnologiyasi sohasidagi ko‘plab ilmiy izlanishlar va 
amaliy tadqiqotlar bir qator olimlar, mutaxassislar tomonidan izchil davom ettirilmoqda.
Mikrobiologik o‘g‘itlarning bir qator yangi, ekologik toza, import o‘rnini bosa oladigan, eksportga 
mo‘ljallangan, raqobatbardosh biologik o‘g‘itlar “Er malhami”, “Zamin-M”, “Fitobiosol”, 
“Bist”, “Psevdobakterin” kabi biopreparatlarni ishlab chiqarish texnologiyalari yaratildi.
“Er madhami” biopreparati
 
Professor Q.Davranov tomonidan 
Azotobacter chroococcum 
A-2 
shtammi asosida yaratilgan. Preparat tuproq mikroorganizmlari asosida tayyorlangan, 
to‘proqning biologik sog‘lomlanishi va qishloq-ho‘jaligi o‘simliklarining hosildorligini 
oshirishga yordam beruvchi yangi ekologik toza preparat hisoblanadi. «Er malxami M» 
preparatining – texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlari qishloq xo‘jaligida boshoqli ekinlar, paxta, 
sabzavot ekinlarida olib borilgan ko‘p yillik tajribalar asosida, hamda uning toksikologiyasi, 
gigienasi hamda ishlatish sharoitidagi havoda, atmosferadagi va yaqin joylashgan suv xafzalari 
suvining tarkibini o‘rganish orqali o‘rnatilgan. «Er malxami M» – o‘zining tarkibida to‘proq 
mikroorganizmlari to‘plamini tutuvchi hisoblanadi va o‘simlik o‘sishini tezlatuvchi moddalar 
ajratish bilan birga, organik moddalardan gumus hosil bo‘lishini ham amalga oshiradi. «Er 
malxami M» – ochiq maydonda yoki issiqxonalarda ham qo‘llanilishi mumkin. «Er malxami M» 
– uzoq vaqt ta’sir qilish imkoniyatiga ega bo‘lib, uning tarkibidagi mikroorganizmlar 
o‘simliklarni butun rivojlanish davrida ta’sir qiladi, to‘proq strukturasini yaxshilaydi, 
atmosferadan azot yig‘ish, o‘simlikning o‘sishini tezlatish va shu bilan birga fitopatogen flora – 
o‘simlik kasalliklarini qo‘zg‘atuvchilarini hosil bo‘lishini oldini olish xususiyatiga egadir. Uning 
sarfi to‘proq holatiga va etishtirilayotgan o‘simlikka bog‘liq ravishda, gektariga 1 kg dan 4 kg 

---

gacha ishlatiladi. 
5.18-rasm. Er malhami biopreparati