Mavzu: bilish

Aqliy bilishning dastlabki shakli hukmlardir.
Hukm - aqliy bilishning shunday fikriy shakliki, unda borliqdagi muayyan predmet va hodisalar, ular o‘rtasidagi bog‘lanish va aloqadorliklar haqida tasdiq yoki
inkor fikr ifodalanadi. Inson o‘z tafakkurida bir yoki bir necha hukmlarni mantiqiy o‘zaro bog‘lab, turli usullar asosida ularning eng muhim xususiyatlarini ajratib olib, biror tushuncha hosil qiladi.
Aqliy bilishning navbatdagi shakli tushunchadir.
Tushuncha predmet va hodisalar, ularning muhim va zaruriy belgi va xususiyatlarining umumlashtirilgan, mavhumlashtirilgan va ayni chog‘da aniqlashtirilgan fikriy obrazidir. Masalan, «inson», tushunchasini olaylik. Bu tushuncha hamma kishilik jamiyatiga xos bo‘lgan, mehnat qiluvchi, mehnat qurollari
va mehnat vositalarini yaratuvchi hamda ular asosida moddiy va ma’naviy ne’matlarni ishlab chiquvchi: ong, tafakkur, til va nutq kabi muhim va zarur belgi va xususiyatlarga ega bo‘lgan bioijtimoiy mavjudot insonning fikri shaklidir.
Xulosa chiqarish esa aqliy bilishning shunday shakliki, unda bir yoki bir necha hukmlar asosida yangi hukm- yangi fikr hosil bo‘ladi. Xulosa chiqarish inson aqliy bilish bosqichining yukori shaklidir.
Sub’ekt – bu bilish faolligining manbai. Sub’ekt deganda odatda individ tushuniladi. Biroq bu uncha to‘g‘ri emas. Sub’ekt – bu, albatta, avvalo bilish qobiliyatiga ega bo‘lgan individ. Sub’ekt – bu mikroguruh, ijtimoiy guruh sinf,
jamiyat hamdir. Tafakkur jarayoni amalga oshadigan bosh miya po‘stlog‘ida tafakkur muayyan insonning harakatlari, uning kechinmalari, his-tuyg‘ulariga qaratilishi
mumkin: bu holda ong o‘zining alohida jihati – o‘zlikni anglash sifatida amal qiladi, tafakkur (individ doirasida) nimaga qaratilgan bo‘lsa, shu ob’ekt bo‘ladi.