Mavzu: azot oksidilaridandan gazlarni tozalash

1.4.2. Bug’-qozon qurilmalarida azot oksidlaridan noselektiv katalitik qaytarilish usuli yordamida tozalash (NSKQ).

Ushbu jarayonda azot oksidlari yuqori temperaturada katalizator sirtida qaytaruvchi gaz ishtirokida azotgacha qaytariladi. Katalitik jarayonda qaytaruvchi gaz sifatida metan – CO, H₂ gazlari yoki ularning aralashmasi ishlatiladi. Katalizator sifatida asosan yuqori aktivlikka ega bo'lgan platina gruppa metallari asosidagi (Pd, Ru, Pt, Rh) katalizatorlari hamda arzon, lekin samarasi pastroq bo'lgan Ni, Cr, Ln, Zn, V kabi metallari asosidagi katalizatorlar ham qo‘llaniladi.

2NO + 2H₂ (yoki CO) = N₂ + 2H₂O (yoki CO₂),

2NO₂ + 4H₂ (yoki CO) = N₂ + 4H₂O (yoki CO₂).

1.4-rasm. NSKQ usulining sxemasi: A – kotel; B – chang tozalash tizimi; C – qaytaruvchi gaz generatori; D – katalitik reaktor; E – qaytaruvchi gazlarni to’liq yoqish uchun atalitik reaktor; F – havo isitgichi.

Azot oksidii chiqindi gazlarni ushbu usulda tozalash texnologik sxemasi 1.4-rasmda ko‘rsatilgan.

Jarayonda tutun gazlari tarkibida ortiqcha kislorod miqdori 3% dan ortmasligi kerak, sababi qaytaruvchi gaz yonishi natijasida katalizator qatlamida harorat keskin ko’tarilishi (600 ⁰C balandroq) katalizatorni erib, ishdan chiqishiga olib keladi. Bu usulda tutun gazlarni tozalash samaradorligi 90 % dan ortiqni tashkil etadi.

Bu jarayonning yana bir tomoni, uni olib borish uchun kelayotgan gaz turli katalitik zaxar xisoblangan gazlar (oltingugurtli, ftorli va xlorli) dan holi bo’lishi kerak.