Mavzu. Axborot tizimi tushunchasi va uning tarkibiy qismlari

Иқтисодий ахборот тизими (ИАТ) — бу иқтисодий объект, усуллар, 
воситалар, ахборотларни ишлаб чиқиш ва бошқарув қарорларини қабул 
қилишда иштирок этувчи мутахассисларнинг тўғридан-тўғри ѐки тескари 
ахборотли алоқаларининг ички ва ташқи оқимлари мажмуидир. 
Ахборот тизимлари бошқарув хизматлари ходимларига ахборот хизмат 
кўрсатувчи тизим сифатида ахборотларни жамлаш, сақлаш, узатиш ва ишлаб 
чиқиш бўйича технологик вазифани бажаради. У аниқ иқтисодий объектда 
қабул қилинган бошқарув фаолиятининг усуллари ва тузилиши билан 
белгиланган тартибда вужудга келади, шаклланади ва фаолият юритади. 
Жамиятни ахборотлаштиришнинг замонавий даражаси иқтисодий 
объектларнинг турли-туман ахборот тизимларида энг янги техник, 
технологик, дастурий воситалардан фойдаланишни тақозо қилади. 
Автоматлаштирилган ахборот тизими (ААТ) – ахборотлар, 
ахборотларни ишлаб чиқишда қўлланиладиган иқтисодий-математик усуллар 
ва моделлар ҳамда бошқарув қарорларини қабул қилишга мўлжалланган 
техник, дастурий, технологик воситалар ва мутахассисларнинг мажмуидир. 

---

ААТнинг ташкил қилиниши иқтисодий объектнинг ишлаб чиқариш 
самарадорлигини оширишда кўмаклашади ва бошқарув сифатини 
таъминлайди. Корхона, фирма ва барча соҳаларнинг иш режаларини 
мувофиқлаштиришда тезкор қарорларни ишлаб чиқиш, моддий ва молиявий 
ресурслар билан аниқ ҳаракат қилиш орқали ААТнинг энг катта 
самарадорлигига эришилади. Шу боис ҳам ААТларининг фаолият юритиш 
шароитларида бошқарув жараѐнлари объектнинг ўзига хос таркибий-
динамик хусусиятларини кўпроқ ѐки камроқ адекват акс эттирувчи 
иқтисодий-ташкилий моделларга асосланади. Моделнинг ўхшашлиги, энг 
аввало унинг ҳақиқий вазиятга таҳлид қилувчи шароитларда хатти-ҳаракати 
ўхшашлиги маъносида объектга мослигини, қўйилган вазифа-нинг 
таърифлари ва хусусиятлари учун муҳим қисмида моделлаштирилган 
объектнинг ҳолатини билдиради. Шубҳасиз, моделда объектнинг 
хусусиятлари тўлиқ қайтарилиши мумкин эмас, аммо таҳлил қилиш ва 
бошқарув қарорла-рини қабул қилиш учун муҳим бўлмаган қисмларини 
эътиборга олмаслик мумкин. Моделлар эҳтимолий ва детерминистик, 
вазифавий ва таркибийга бўлинган, ўз шахсий таснифига эга. Моделнинг бу 
хусусиятлари ахборот тизимларининг хилма-хил турларини вужудга 
келтиради. 
Автоматлаштирилган 
ахборот 
тизимларининг 
асосий 
компонентлари 14.1-расмда келтирилган. 
ААТни ташкил қилиш тажрибаси, мувофиқлаштирилган усулларни 
иқти-содий иш фаолиятига тадбиқ этиш, ишлаб чиқариш — хўжалик 
жараѐнлари-нинг вазиятларини шакллантириш, давлат ва тижорат 
тузилмаларини замонавий техник воситалар билан жиҳозлаш бошқарувда 
ахборот жараѐнлари технологиясини тубдан ўзгартиради. Ҳозирда бошқарув 
фаолиятининг ААТ кўплаб ташкил қилинмоқда.