Мавзу: Ҳаракат фаолиятини шакллаштиришнинг қонуниятлари режа

Малаканинг ўзаро ижобий алоқаси
Ўрганилаётган харакат акти билан илгари ўзлаштирилган бирор акти тузилишлари ўртасида ўхшашлик қанчалик кўп бўлса янги харакат актини ўрганиш шунча енгил бўлади. Бунга асос харакатларни ўрганиш кетма – кетлигини шундай режалаштириш зарурки, бунда бир харакатни ўзлаштириш кўникма ва малаканинг бошқа харакатини ўрганишга “ижобий кўчишга имконият яратсин”. Бу жихатдан қараганда, актлари хар хил бўлган машқ турларида, айниқса катта имкониятлар мавжуддир. Харакат фаолиятининг бундай турларида харакатлар тузилишининг ўхшашлигига қараб гурух тузиш мумкин. Сўнгра харакатларни гурухларга, уларни мураккаблигига қараб жойлаштирилса, бу гурухларнинг навбатдаги харакатларга тайёрланиш гурухи бўлиб қолади. Кўчиш одатда, харакат актларини асосий фазалари ўхшаш бўлганда ижобий самара беради. Масалан,
Турли харакатли машқлар учун кўп бўлмаган спорт турларида “ижобий кўчиш” холатида махсус тайёргарлик, йани имитацияли машқлар ёрдамида фойдаланилади. Масалан, канкида югуриш имитацияси ва роликларда югуриш конькида учиш спортида кенг ва мувоффақиятли қўлланилади.






Малаканинг ўзаро салбий таъсири
Тузилиш дастлабки фазаларига ўхшаш ва кейингилари ўртасида катта фарқлари бўлган харакат актларини ўзлаштириш жараёнида малакаларнинг ўзаро салбий таъсири кўпича сезилиб туради. Агар навбат билан бундай харакат актларни таркиб топтириб кўрилса, у вақтда бир харакатдан иккинчи хракатга, яни янги ўрганилган дастлабки фаза бўйича ўхшаш бўлган харакатга беиҳтиёр ўтиш мумкин. Асаб тизими ўз фаолиятини хар доим анча тежам билан амалга оширишга интилади. Чунки И.П.Павлов ва унинг шогирдлари кўрсатиб ўтишганидек, асаб тизими учун одат тусига кирган стериотиплик фаолият, хатто бу фаолият бир мунча соддароқ бўлса ҳам янги фаолиятга қараганда енгилроқдир. Ўргатиш жараёнида ўқув материалини рақобатлашувчи малакаларнинг бир вақтда таркиб топишга йўл қўймасликни ёки кўчишнинг салбий таъсири анча кам бўлишини таъминлайдиган қилиб режалаштириш мухимдир. Масалан, олдин турник ёки брусда бир оёқда осилиб кўтарилиш эмас, балки тўнкарилиб кўтарилиш мақсадга мувофиқдир.