Mavzu: Arab tilidan o’zbek tiliga tarjimonlikning o’ziga xos xususiyatlari. Reja Kirish Asosiy qism

Arab va o‘zbek tillarida fe'llarning yasalishi. fe'llarning noaniq shakli
Fe'l – predmetning harakat va holatini ifodalaydigan so‘z turkumi.
Fe'l o‘zbek tilida ikki xil – morfologik (affikslar yordamida) va sintaktik (so‘zlarni biriktirish bilan) usul bilan yasaladi.
Fe'lning zamonlari, funksional formalari, mayllari, nisbatlari kabilarning hammasi uning buyruq formasi o‘zagidan hosil qilinadi.
Fe'l gap tuzishda uyushtiruvchilik xususiyatiga ega bo‘lib, ko‘pincha boshqa so‘zlari o‘ziga ergashtirib keladi. otlar asosan, fe'llarda ifodalangan ma'no talabiga qarab kelishiklar bo‘yicha turlanadi. masalan: bahor keldi, men ishdan kelyapman.
Gap bo‘laklaridan hol va to‘ldiruvchi, asosan fe'lga bog‘lanadi.
Fe'lning morfologik belgilardan biri u tuslanadi. bunda leksik o‘zgarish yuz bermaydi, faqat shaxsg‘son, zamon singari ma'nolarini aniqlaydi, kesimlik (predikativlik)ni ko‘rsatadi.
Fe'lning asosiy funksiyasi kesimlik bo‘lib, gapda ega, to‘ldiruvchi, aniqlovchi, hol vazifalarida ham kelishi mumkin.
O‘zbek va arab tilidagi fe'llar o‘timli-o‘timsizlik, bo‘lishlibo‘lishsizlik, mayl, nisbat kabi grammatik kategoriyalarga ega.
Arab tilida ish-harakat yoki holatni bildiruvchi bu so‘z turkumi arab grammatikasida juda katta o‘rin tutadi, chunki juda ko‘p boshqa turkum so‘zlari ham asosan fe'l o‘zaklari zaminida yasaladi.
Fe'llar uch o‘zak undoshli va to‘rt o‘zak undoshlilarga bo‘linadi va ularning ko‘pchiligini uch o‘zak undoshli fe'llar tashkil etadi.
Bu o‘zak undoshlar atrofidagi unlilarni o‘zgartirish, u yoki bu o‘zak undoshni ikkilantirish, biror noo‘zak undoshni kiritish yo‘li bilan fe'llarning xosila shakllari yasaladi. hosila shakldagi fe'llarning, tabiiyki, mazmunida ham o‘zgarish sodir bo‘ladi. hosila shakllarni boblar deb atash qabul qilingan. uch o‘zak undoshli fe'llarning 15ta, 4 o‘zak undoshli fe'llarning 4ta bobi mavjud.
Bu boblarni o‘zaro farqlash uchun nom qo‘yilgan. arab tadqiqotchilari uch o‘zak undoshli fe'lningboshlang‘ich shaklini فع ل ث لاث ى مجرّد, 4 o‘zak ndoshli fe'lning boshlang‘ich shaklini esa shu bobning harakat nomi (masdari) atamasi bilan ataganlar. masalan: ،با ب التفعيل با ب الإفتعال va hokazo.
Arab tilida ham barcha fe'l boblari o‘tgan va hozirgi-kelasi zamonga ega. ular shaxsda, sonda, jinsda tuslanadi. fe'llar arab tilida aniq va majhul nisbatga ega. arab tilida 5 ta fe'l mayli bor.
O‘zbek tilida fe'lning noaniq shakli oxiri-moq qo‘shimchasi bilan tugasa, arab tilida fe'lning infinitiv shakli vazifasini fe'l boblarining 3-shaxs muzakkar shakli o‘ynaydi.

2.