Мавзу. Аҳолини иш билан бандлиги назариялари ва уларни амалда қўлланилиши 1-машғулот

Иш билан бандлик турлари

Амалда бу ялпи бандлик бўлиб, бунда меҳнатга қобилиятли аҳолининг 90,0–92,0 % тўлиқ бандлиқда меҳнат қилишга муҳтожлар ва меҳнат қилишни хоҳловчилар иш билан таъминланади, бу иш кучига талаб ва таклифининг мутаносиблигини англатади.

Тўлиқ бандлик – меҳнатга қобилиятли аҳолини ижтимоий фойдали меҳнатга энг кўп жалб этиш.
Тўлиқ бўлмаган бандлик – бу иқтисодий фаол аҳолининг бир қисмигина ижтимоий фойдали меҳнат билан таъминланганлигини кўрсатади.
Мавсумий бандлик – бу меҳнатга қобилиятли аҳолини табиий–иқлим ҳусусиятларини ҳисобга олган ҳолда вақти–вақти (одатда муайян мавсумларда) ижтимоий фойдали меҳнатга жалб этишдир.
Яширин бандлик – бу ҳолда пул тўламайдиган узоқ муддатли таътилда бўлганлар норасмий равишда (иш билан банд сифатида расман рўйҳатга олинмасдан) турли савдо–сотиқ, аҳолига хизмат кўрсатиш билан машғул бўлишларини англатади.
Даврий бандлик – бу муайян муддатда меҳнат фаолияти билан машғул бўлиш, муайян муддатда дам олишни билдиради. Иш билан бандликнинг бу тури асосан нефть, газ саноати, балиқчилик тармоқларида ваҳта усулида ишловчиларни назарда тутади.
Самарали бандлик – бу аҳолининг иш билан бандликка эҳтиёжининг мавжуд иш ўринларига мувофиқ келишининг сифат ҳусусияти бўлиб, иқтисодий нуқтаи назардан меҳнат ресурсларидан энг оқилона фойдаланишни, ижтимоий жиҳатдан меҳнат фаолиятининг инсон манфаатларига энг мувофиқ келишини билдиради.
Иккиламчи бандлик - бу меҳнат фаолиятига жалб этилган иш кучидан қўшимча (иккиламчи) фойдаланишдир.
Иш билан иккиламчи бандлик амалда ўриндошлик бўлиб, ходимнинг қўшимча даромадга эга бўлиш учун ўз иш кучини асосий иш вақтидан бўш вақтда таклиф этишини англатади.

Иш билан банд бўлган ходим уч шартга жавоб бера оладиган фаолият билан шуғулланиши лозим:

Қонун ҳужжатларига зид келмайдиган
Жамият аъзоларининг шахсий ва ижтимоий эҳтиёжларини қондиришга қаратилган
Бу фаолият ходимга иш ҳақи (меҳнат даромади) келтирадиган бўлиши зарур