mavzu: Antik davrda ilmiy tafakkurning paydo bо’lishi va shakllanishi mashg’ulot Reja

---

2-Mavzu: Antik davrda ilmiy tafakkurning paydo bо’lishi va 
shakllanishi 
1
-
mashg’ulot 
Reja: 
1. Qadimgi Sharq mamlakatlari (Misr, Bobil, Hindiston va Xitoy) da 
dastlabki bilimlarning tо’planishi. 
2. Hamurappi qonunlari dastlabki huquqiy hujjat. 
3. Finikiyaliklar alifbosi. 
4. Vavilonliklarning ilmiy bilimlari. 
2
-
mashg’ulot 
Reja: 
1. Qadimgi hind yozma adabiyotining vujudga kelishi (“Mahabxarata” va 
“Ramayana” dostonlari). 
2. Qadimgi Xitoyda ilmiy tafakkurning rivojlanishi. 
3. Sima Tsyan tomonidan Xitoyning eng qadimgi zamonlardan 
boshlanadigan tarixini yozilishi va uning ahamiyati. 
4. Konfutsiy va uning ta’limoti. 
Tayanch sо’z va iboralar: 
Ilk jamiyatlar, Ellada, Qadimgi Sharq, Hindiston, 
Jaynizm, zardо’shtiylik, orfizm, konfutsiy, trepanatsiya, buddizm, yil hisobi, 
slavyanlar, eskimoslar, skeptiklar.
Ilk jamiyatlar paydo bо’lganidan keyin, ayniqsa, antik quldorlik davridan 
boshlab, inson mohiyati va qadri mutlaqo yangicha talqin qilina boshlangan. Erksiz 
qullar kо’pchilikni tashkil qilgan bо’lsada, ular odam hisoblanmasdan ishchi 
hayvon darajasiga tushirilgan. Inson va insonparvarlik faqat hukmron tabaqalarga 
xos bо’lgan. 
Antropologik, ya’ni odam haqidagi muammolar erkin fuqarolar taqdiri, 
ularning his tuyg’ulari, ma’naviy hayot va jismoniy qiyofasi axloqi va maishiy 
turmushini qamrab olgan va barcha falsafiy
-
estetik, diniy ta’limotlarda о’z ifodasini 
topgan. 
Qadimgi Elladada ilmiy tafakkur tongining nurlari, aniq fanlarning dastlaki 
shakllanishi Sharqda avj olgan yirik diniy harakatlar davrida rо’y bera boshlagan. 
Mil.ol. VII
-
V asrlarda Hindistonda Yangi diniy e’tiqod Jaynizm, О’rta 
Sharqda Zardо’shtiylik zaminida paydo bо’lgan yangi din talabiga mos dualistik 
e’tiqodlar Xitoyda buddizm ta’limotiga Yangi ruh kiritishga intilgan 
Konfutsiychilik shular jumlasidandir. Yunonistonda ham bu davrda Yangi diniy 
oqim – Orfizm keng tarqalgan edi. 
Jaynizm
-
Hindistonda tarqalgan dinlardan biri (3 mln kishi e’tiqod qiladi.) 
mil.avv. VI asrlarda paydo bо’lgan. Rivoyat kо’ra jay. Asrlar osha 24 ustoz 
payg’ambar orqali yetib kelgan. Ularning eng sо’nggisi Jinna (ya’ni g’olib, dinning 
nomi shundan) va Maxavira taxallusini olgan Vardhamana bо’lib, shu din asoschisi 
hisoblandi.
Jayn. qad. Hind jamiyatidagi harbiylar (Kshatriy) bilan ruhoniy –braxmanlar 
о’rtsidagi ijtimoiy ziddiyatlarning keskinlashuvi oqibatida vujudga kelgan. Ba’zi 
tadqiqotchilarning fikricha jaynizm
-
buddizmning bir mazhabidir. ) 

---

Buddizm –Budda nomidan olingan. Buddaviylik –jahonda keng tarqalgan 
dinlardan biri. Unga e’tiqod qilgan Tax. 500 mln. ortiq. Mil.ol. V