Mavzu: Almashlab ekish va dehqonchilik tizmlari. Darsni olib borish texnologiyasi

4-
 
ilova 
 
3.
 
Dehqonchilik tizimi tо‘g‘risida tushuncha. 
 
Qishloq xо‘jaligi ekinlaridan yo`qori va sifatli hosil olishga qaratilgan tashkiliy 
xо‘jalik, agrotexnik, agrokimeviy xamda agromeliorativ tadbirlar majmuasi 
dexqonchilik tizimi deyiladi. 
Dexqonchilik tizimi samaradorlik darajasiga ko`ra uch turga ibtidoiy, ekstensiv 
va intensivga bo`linadi. Dexqonchilikning ibtidoiy tizimiga ko`rik yoki bo`z yer 
tizimi, partov yer tizimi; ekstensiv tizimiga esa shudgorlash tizimi kiradi. Intensiv 
tizimiga fan va texnika yutuqlaridan samarali foydalanishga asoslangan tuproq 
unumdorligini oshirish va ekinlardan yo`qori xamda sifatli hosil olishni 
ta’minlaydigai xozirgi zamon tizimlari kiradi. 
4.
 
Dehqonchilikning ibtidoiy tizimi. 
 
Ibtidoiy jamoa tizimi davrida qurik yer yoki bo`z yer tizimi qo`llanilgan, Bu 
tizimda dexqonlar qurik yer ochib dexqonchilik qilishgan, Yerga oddiy qurollarda 
ishlov berganlar, 3-4 yil g`alla ekinlari ekilgandan so`ng tuproq unumdorligi 
kamaygan, xashoratlar, kasalliklar, begona о‘tlar ko`payib ketgan. 
Hosildorlikni pasayib ketishi dexqonlarni bu yerni tashlab boshka yangi yer 
ochishga majbur kilgan. Tashlab ketilgan yerning xususiyatlari 15-20 yildan 

---

keyin tabiiy ravishda tiklangan. Shu usulda tuproq unumdorligini tiklash va 
dexqonchilik yuritish partov yer tizimi deyiladi. 
Dexqonchilikning urmonlari kesish va quydirish tizimi xam xuddi qurik yer 
tizimiga o`xshaydi. Ya’ni o`rmon kesilib yoki kuydirilib yer ochilgan. Hosildorlik 
pasayib ketishi bilan dexqonlar boshka joyga о‘tishgan. 
Dexqonchilikni sideratsiyalash tizimi bundan ikki ming yillar ilgari sharq 
mamlakatlarida qadimgi gretsiyada, Rim imperiyasi va boshka mamlakatlarda 
qo`llanilgan. Ekinlar hosilini yigishtirib olingandan sung kuzgi javdar yeki rang
о‘t ekib, bu о‘simliklar ma’lum bir fazaga kirganda kuk о‘g‘it sifrang о‘t ekib, bu 
о‘simliklar ma’lum bir fazaga kirganda kuk о‘g‘it sifatida xaydab yuborilgan.