Mavzu: Almashlab ekish va dehqonchilik tizmlari. Darsni olib borish texnologiyasi

 
 
 
 
Yozadi, savolga 
javob beradi. 
2.3. Talabalar mavzuning asosiy tushunchalariga 
e’tibor qilishini, berilgan topshiriqlarni bajarshni 
va barcha ma’lumotlarni yozib olishlarini 
ta’kidlaydi. 
2.3. 
Eslab 
qoladi, 
ta’rifini yozib oladi 
3 bosqich. 
Yakuniy bosqich 
(10 daqiqa) 
3.1 Mavzu bо‘yicha umumiy xulosa qilinadi. 
Tinglaydilar 
3.2. Talabalarning baholash mezonlarini e’lon 
qilinadi 
Yozib oladi 
3.3. 
Navbatdagi 
mashg‘ulotda 
kо‘riladigan 
mavzuni e’lon qiladi va “insert” usulida jadvalga 
mustaqil ta’limga tayyorgarlik kо‘rishlarini 
sо‘raydi (6-Ilova). 
”Insert” usulida 
jadvalni tо‘ldiradi. 
 
1-
 
ilova. 
 

---

2-
 
ilova 
 
1.
 
Almashlab ekish va uning axamiyati. 
 
Almashlab ekish deb ekinlarni yillar davomida, dalalar bo`yicha yo`qori 
agrotexnik sharoitda tuproqning unumdorligini yaxshilash va hosilni oshirishni 
ta’minlaydigan tugri navbatlab ekishga aytiladi. Almashlab ekishning axamiyati 
shundaki, uning tarkibidaga ko`p yillik о‘tlar o`zidan keyin yerda ko`p miqdorda 
organik moddalar qoldiradi. Masalan 3 yillik beda 10-11 t/ga ildiz qoldigi va 300- 
500 kg sof azot tuplaydi. Shu tufayli tuproqning strukturasi, suv-fizik xossalari, 
sigimi, zichligi, tuproqping oziq, xavo, issiklik, suv rejimlari va
mikroorganizmlar faoliyati yaxshilanadi. Almashlab ekish ta’sirida turli 
kasaliklar va xashoratlar miqdori keskin kamayadi. 
Bir dalaning o`zida bitta ekinning uzoq vaqt ekilishi surunkasiga ekish 
deyiladi. Xо‘jalik maydanining ko`p qismida uzoq vaqt bitta ekin ekilishi 
monokultura deyiladi. Surunkasiga bir-xil ekin ekilishi oziq elementlarini bir 
tomonlama kamayishiga sabab bo`ladi. Shu ekinga moslashgan begona о‘tlar, 
xashoratlar va kasaliklar ko`payishiga olib keladi. 
Tajriba ma’lumotlariga ko`ra surunkasiga go`za ekilgan yerga vilt kasali 40-50 % 
ni, almashlab ekilgan dalada esa-9 % ni tashkil kilgan. Malumki turli ekinlarning 
ildizi tuproqqa turlicha rivojlanadi. Shu tufayli ekinlar yerdan oziq elementlarini 
xar xil uzlashtiradi. Masalan g`alla ekinlari tuproqdan ko`p miqdorda fosfor, ildiz 
mevalilar esa kaliyni, dukkakliylar fosfor va kaliyni, g`o`za esa azot va fosforni 
ko`p o`zlashtiradi. Shu tufayli tuproqda surunkali bir xil ekin ekish oqibatida oziq 
moddalarining bir tomonlama kamayish jarayoni sodir bo`ladi. Bunday jarayon 
surunkali davom etishi natijasida tuproq unumdorligi keskin kamayadi, о‘g‘itlar 
samaradorligi 30-40 % oshadi, xar bir gektar ekin maydoniga sarflanayetgan suv 
10-25 % gacha tejaladi. Almashlab ekish dalalaridagi ko`p yillik yem-xashak 
ekinlari ta’sirida sizot suvlar satxi pasayib, tuproqda botqoqlanish va sho`rlanish 
jarayeni ya’ni tuz tuplanishi kamayadi. Oqibatda ekinlarining hosildorligi 10-35 % 
gacha oshadi.