Mavzu: Aholi yoshi va jinsiy tarkibi Reja


Qit`a, materik va mintaqalar



Download 97,84 Kb.
bet12/12
Sana11.01.2022
Hajmi97,84 Kb.
#340441
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
aholi demografiyasi

Qit`a, materik va mintaqalar

1970-yil.

1985-y.

2012-y.

Yosh guruhlari

0-14

15-64

65+

0-14

15-64

65+

0-14

15-64

65+

Butun dunyo

36,6

57,9

5,5

33,7

60,6

5,7

26,0

65,8

8,2

Yevropa

24,9

63,7

11,4

20,9

66,7

12,4

17,0

69,0

14,0

Osiyo

38,9

57,0

4,1

35,5

60,6

4,4

30,0

64,0

6,0

Afrika

44,1

53,0

2,9

45,4

51,5

3,1

41,0

55,0

4,0

Amerika

36,4

57,2

6,4

31,6

61,2

7,2

26,0

65,0

9,0

Avstraliya va Okeaniya

32,2

60,5

7,3

28,6

63,3

8,1

22,0

66,0

12,0

Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyo mamlakatlarida buddizm va lamaizm keng tarqalgan. Hindiston va Nepal aholisining ko`pchiligi induizmga e`tiqod qiladi.  

Dunyo aholisining yosh tarkibi

(% hisobida)

Konfutsiylik va daosizm dinlari Xitoyning asosiy dini hisoblanadi. Sintoizm Yaponiyada mavjud. Xristian dini Osiyoda aytarli ko`p tarqalmagan. Filippin, Armeniya, Gruziya va Kiprda dini – asosiy din. Livanda 35% aholi, Hindistonda 5-6 mln. kishi unga e`tiqod qiladi. Suriya, Xitoy, Yaponiya, Koreya Respublikasi, Indoneziya, Malayziya va boshqa davlatlarda ham xristian diniga e`tiqod qiluvchilar anchagina.

Afrikaning shimoli, g`arbi va sharqida joylashgan ko`pgina mamlakatlarda islomning sunniylik yo`nalishi hukmron. Efiopiya, JAR va boshqa qator mamlakatlarda xristian dini muhim rol o`ynaydi. Markaziy va Janubiy Afrikada aholining asosiy qismi mahalliy an`anaviy dinlarga e`tiqod qiladi. 


Qit`alar

Dengiz sathidan balandligi

Aholi istiqomat qiladigan hududning o`rtacha balandligi, m

Hududning o`rtacha balandligi, m

200 m gacha

200-500

500-1000

1000-2000

2000 m dan yuqori

Jami aholining taqsimlanishi, % da

Yevropa

69

24

7

-

-

170

300

Osiyo

56

24

12

7

1

320

950

Afrika

32

24

21

21

2

590

750

Shimoliy Amerika

47

33

8

8

4

430

700

Janubiy Amerika

42

15

23

9

11

645

580

Avstraliya va Okeaniya

73

18

8

1

-

95

350

Quruqlik yuzasi

56

24

12

7

1

320

725

Yer shari aholisining vertikal mintaqalar bo`yicha taqsimlanishi

Shimoliy Amerikada xristianlikning ikki shakli – katolik va protestantlik hukmron. AQSHda protestantlar, Kanadada katoliklar ko`proq. Markaziy Amerikada aholining aksariyati katolikka e`tiqod qiladi. Janubiy Amerikada ham xuddi shunday, xriatian dinining katolik shakli hukmronlik qiladi. Umuman olganda, Amerika qit`asiga dunyosidagi barcha katoliklarning yarmidan ko`pi to`g`ri keladi. Amerikada islom diniga e`tiqod qiluvchilar AQSH hamda Karib dengizi haczasidagi ba`zi bir orollar aholisining ichida mavjud. Avstraliya va Okeaniyada protestantlik hamda katolik keng tarqalgan. Keyingi yillarda xalqaro munosabatlarda islom dining mavqeyi va ahamiyati oshmoqda. 

 Shu vaqtning o`zida ushbu ko`rsatkich Osiyoda 136,5, Yevropada 107,3, Afrikada 36,7, Shimoliy Amerikada 27,6, Janubiy Amerikada 23,1 hamda Avstraliya va Okeaniyada atigi 4,6 kishiga teng. Umumlashtirib aytganda, Yer yuzining 7% ida unda mavjud aholining 70% i istiqomat qiladi. Aholi nihoyatda zich joylashgan mintaqalar qatoriga Janubiy, Janubi-sharqiy va Sharqiy Osiyo, Yevropa hamda AQSHning shimoli-sharqiy qismi kiradi. Dastlabki 3 ta mintaqada aholi qadimdan joylashgan bo`lib, hozirgi vaqtda unda aholi zichligi juda yuqori darajada. Bunday holat, avvalambor, shu yerda mehnatni juda ko`p talab qiluvchi sholichilikning qadimdan mavjudligi, qolganlarida esa XVIII-XIX asrlarda yuz bergan sanoat inqilobi hamda undan keyingi davrda amalga oshgan industrlashtirish jarayoni bilan uzviy bog`langandir. Inson qadimdan okean va dengiz sohillarida joylashishiga intelgan. Hozirgi vaqtda dengiz va okeanlardan quruqlikka tomon 200 km ga cho`zilgan Yer yuzasi qismida insoniyatning yarmidan ko`p qismi, 50 km kenglikka ega bo`lgan quruqlik qismida dunyo aholisining 30% i to`plangandir. Dunyoda aholi juda zich joylashgan hududlar qatoriga quyidagilar kiradi: Rur havzasi, Elzas va Lotaringiya hamda Parij va London rayonlari, Shimoliy Italiya, Moskva rayoni, Donbass, Farg`ona vodiysi, Sharqiy Xitoy, Hind-Gang tekisligi, Yava oroli, Nil deltasi, AQSHning shimoli-sharqiy, Buyuk ko`llar rayonlari, Janubiy Amerikaning Atlantika okeani sohili, Afrikaning Gvineya ko`rfaziga tutash hududlar. Aholi siyrak tarqalgan hududlar Yer yuzining ancha katta qismini egallaydi. Shular qatoriga birinchi navbatda ekstremal tabiiy sharoitlarga ega bo`lgan geografik ob`yektlar: cho`llar, ekvatorial o`rmonlar, baland tog`lar, tundra, muzlik hududlari va boshqalar kiradi. Yer quruqlik yuzasining 15% i umuman o`zlashtirilmagan va doimiy aholisi yo`q hududlardir. Aholi joylashishida juda katta hududiy farqlar mavjud davlatlar qatoriga Rossiya, Kanada, Xitoy, Avstraliya, Misr, Braziliya, Turkmaniston, Tojikiston, Indoneziya kiradi. Dunyo aholisi vertikal mintaqalar bo`yicha ham notekis taqsimlangan

  Migratsiya jarayoni aholi hududiy harakatining asosiy turi bo`lib, u inson bilan tabiat o`rtasidagi aloqadorlik vujudga kelgandan buyon shakllanib, rivojlanib kelmoqda. Aholi migratsiyasi, ayniqsa, buyuk geografik kashfiyotlar davridan boshlab keng miqyosda amalga oshmoqda. Migratsiya tashqi va ichki migratsiyaga taqsimlanadi. Mamlakatlar aholisining soni va tarkibiga bo`ladigan ta`siri nuqtayi nazaridan tashqi migratsiyalarning ahamiyati beqiyosdir. Tashqi migratsiyalar ularning xususiyatlari, sabablari, hududiy qamrovi, davom etish davri bo`yicha bir-biridan farq qiladi. Migratsiya xususiyatlari to`g`risida so`z yuritganda, avvalambor, xohishiga ko`ra va majburiy migratsiyalar nazarda tutiladi. Majburiy migratsiyalarga XVI-XIX asrlar davomida necha o`n millionlab negr-qullarning Afrikadan Amerikaga zo`rlab olib ketilishi misol bo`lishi mumkin. Tashqi migratsiyalar, asosan, iqtisodiy sabab bilan bog`langan. Bunda yangi yerlarni o`zlashtirish maqsadida hamda ishchi kuchini shartnoma asosida boshqa mamlakatlarga yuborish bilan bog`liq migratsiyalar katta rol o`ynaganligini ta`kidlab o`tish joizdir. Birinchi turdagi tashqi migratsiyalarda katta miqdorda aholining ko`chib ketishi Buyuk Britaniya, Germaniya, Italiya, Ispaniya, Fransiya, Skandinaviya, Irlandiya, Polsha, Rossiya mamlakatlariga xos bo`lgan. Ko`chib kelishi AQSH, Kanada, Braziliya, Argentina, Urugvay, Chili, Avstraliya, Janubiy Afrika Respublikasida kuzatilgan. Ikkinchi turdagi tashqi migratsiyalarda dastlabki davrlarda Xitoy va Hindistonlik ishchilar asosiy rol o`ynaganligini ta`kidlab o`tish kerak. Shularning jamoalari Janubi-sharqiy Osiyo mamlakatlarida barpo etilgan. Ozirgi vaqtda Shimoliy Afrika, Janubi-g`arbiy Osiyo, Janubiy Yevropa mamlakatlari katta miqdordagi ishchi kuchlarining G`arbiy Yevropa va qisman Shimoliy Yevropa mamlakatlarida shartnoma asosida mehnat qilishi ham ikkinchi turdagi tashqi migratsiyalarga misol bo`lishi mumkin. 


Qit`a, materik va mintaqalar - yillar

1950

1990

1995

2012

2025

Butun dunyo

19,4

40,3

43,8

53,6

63,8

Shu jumladan: Yevropa

74,7

97,0

101,9

107,3

103,5

Osiyo

45,1

100,7

113,3

136,5

159,3

Afrika

7,6

21,8

24,3

36,7

51,0

 Yer yuzida aholi juda notekis joylashgan. Aholining o`rtacha zichligi (1 km.kv ga to`g`ri kelgan aholi soni) doimiy aholisi mavjud hududlar (130 mln. km.kv) doirasida 53,6 kishini tashkil qiladi. 

Ayrim qit`alar, materiklar va mintaqalar bo`yicha aholining o`rtacha zichligi dinamikasi

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati

  • Sog’liqni saqlash va ijtimoiy rivojlanish vazirligining ma’lumotlari 2009.y.
  • Butov V.I., Ignatov V.G. Demografiya.- M., 2003-, Ijtimoiy atlas Rossiya hududlari/ tematik sharhlar, 2007.y.
  • “Permni 2030 yilgacha ijtimoi –iqtisodiy rivojlantirish strategiyasi” loyihasi.

Download 97,84 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish