Mavzu-6 Devorlar va tayanchlar

Pardevor turlari va ularga qo‘yilgan asosiy talablar

Turar-joy binolarida ora yopmalardan tushadigan yukni ko‘tarib turuvchi parda devorlar ham uchrab turadi. Bunday devor konstruksiyalari alohida poydevorlarga tayangan bo‘ladi va ularning yechimi yuk ko‘taruvchi devorlar yechimi kabi bo‘ladi.

Parda devorlar qavatlararo ora yopmalarni ko‘taruvchi konstruksi- yalarga (xarilar, plitalar) tayangan bo‘ladi. Yerto‘lasiz binolarning birinchi qavatidagi hamda yerto‘la qavatidagi parda devorlar beton yoki g‘isht ustunga o‘rnatiladi. Parda devorlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri pol ustiga o‘rnatib bo‘lmaydi.
Parda devorlar quyidagi talablarga javob berishi kerak: mustahkam, yengil, tovush, bug‘ va gaz o‘tkazmasligi, suv ta’siriga chidamli bo‘lishi, yonmasligi, yuzasi bo‘yalishiga yoki gulqog‘oz yopishtirilishiga tayyorlangan bo‘lishi, sirtida g‘adir- budirlar, kovakchalar bo‘lmasligi kerak. Turar-joy binolarida parda devorlar vazifasiga asosan xonalarni ajratuvchi, kvartiralarni ajratuvchi hamda sanitariya xonalarida ishlatiluvchi turlarga bo‘linadi.
Parda devorlar qo‘zg‘almas va suriluvchan (yig‘iluvchan) bo‘lishi mumkin.
2.Mayda elementlardan tuzilgan parda devorlar.
Parda devorlar mayda yoki yirik elementlardan tashkil topgan bo‘ladi. Mayda elementlardan tuzilgan parda devorlar qurilish maydonida teriladi. Yirik elementlardan tashkil topgan parda devorlar esa zavodlarda tayyorlanib, qurilish maydonida yig‘iladi. Parda devorlar materialiga ko‘ra g‘ishtdan, kovakli sopol va yengil beton bloklardan, yog‘och qipiqli yoki yog‘och qirindili plitalardan, gips, gips-qipiqli, har xil yengil va g‘ovak betonlardan tayyorlangan panel va bloklardan hamda shisha bloklardan qurilishi mumkin.
Parda devor xillarini tanlashda ularni qurish narxi va mehnat sarfidan tashqari qurilish uchun ketadigan vaqt va mahalliy qurilish materiallarini ishlatish mumkinligi ham e’tiborga olinadi. Turar-joy binolari uchun ularning narxi bino umumiy narxining 8-10%ni, o‘rnatishdagi mehnat sarfi esa bino qurilishiga sarf bo‘lgan umumiy mehnatning taxminan 15% ni tashkil etishi kerak. Bunday yirik panel parda devor o‘rnatishga kichik o‘lchamli gipsli parda devor plitalar o‘rnatishdagiga qaraganda 1,5-2 marta kam mehnat sarflanadi.
Ko‘p qavatli binolarda panel parda devorlar qo‘llanilganda mehnat unumdorligi oshib, qurilish narxi kamayadi.
G‘isht parda devorlar qalinligi ^XA yoki % g‘isht qalinligida bo‘ladi. Qalinligi ^lA g‘isht devorlar balandligi 3m gacha, uzunligi esa 5 m dan oshmasligi kerak. Agar xona balandligi va uzunligi ko‘rsatilgan o‘lchamlardan katta bo‘lsa, u holda har olti qatordan so‘ng gorizontal choklar bo‘yicha joylashgan, qalinligi 1,5 mm va eni 25 mm bo‘lgan uzun po‘lat listlar bilan armaturalanadi. Bunday armatura uchlari bino asosiy konstruksiyasining armaturalariga ulangan bo‘ladi. Qalinligi % g‘isht bo‘lgan parda devorlar uchun gorizontal va vertikal choklarga joylashtirilgan armaturalar yordamida kataklari 525-525 mm bo‘lgan to‘r hosil qilinib, devor turg‘unligi oshiriladi (2.47,a-rasm).
Qalinligi 90 va 190 mm bo‘lgan parda devorlar shlak-beton toshlardan teriladi, qalinligi 120 mm bo‘lgan parda devorlarda esa sopol toshlar ishlatiladi (2.47,b-rasm). Ko‘pgina jamoat binolarida parda devorlar ichki va tashqi yuzalariga turli naqshlar solingan ichi kovak shaffof detallardan hosil qilinadi. Bunday bloklar chiroyli ko‘rinishga ega bo‘lib, o‘zidan yorug‘likni yaxshi o‘tkazadi. Shisha bloklarni terishda sement qorishmasi va po‘lat armaturalar ham ishlatiladi (2.48- rasm). Har xil ko‘rinishdagi profillangan shisha taxtalar bino qavat balandligiga teng qilib ishlab chiqariladi. Bu elementlar ostki va ustki belbog‘lar orasiga quyilib, choklari maxsus mastiklar bilan to‘ldiriladi.

38. 
    rasm. Tosh parda devorlar: