Z
A
=Z
B
=Z
C
=Z
yu
bo`ladi. Manba va iste'molchi fazalarini birlashtiruvchi simlar bir xil,
ularni
kompleks qarshiliklari o`zaro teng bo`ladi.
Oldli yulduz usulida nol simsiz ulashni ko`ramiz (15- rasm
K
kalit ajratilgan). Qaralayotgan
elektr zanjiri ikki tugundan iborat zanjir xisoblanadi, shu uchun toklarni xisoblashda ikki tugun
usulidan kompleks formadan foydalanish qulay.
Tugunlararo kuchlanish, ya'ni iste'molchi
N
1
nuqtani potentsialini, manbani N nuqta
potentsialiga nisbatan
siljishini, ikki tugun usuli formulasidan xisoblanadi:
U
N
= U
NN
=
С
В
А
С
С
В
В
А
А
У
У
У
У
Е
У
Е
У
Е
bu yerda barcha fazalarning utkazuvchanligi, simlarni utkazuvchanliklarini xisobga olgan xolda
bir xil
Y
A
= Y
B
= Y
C
=
Zн
Zп
1
=
Zei
1
= Y
U vaqtda uch fazali EYUK lar sistemalarining asosiy xususiyatini e'tiborga olib (3) uch fazali
simmetrik yuklamada
U
N
=U
N
1
N
=E
A
+E
B
+E
C
=0
ya'ni neytralni (UN) siljishi nolga teng. Faza
toklari Om kokunidan aniqlanadi:
I
A
=
Za
Un
Ea
=
Zн
Zп
Ea
=
2
Е
е
-j
I
B
=
Za
Un
Eb
=
Zн
Zп
Eb
=
2
Е
e
–j(-120
0
-
)
=
a
2
I
A
(6)
I
C
=
Zc
Un
Ec
=
Zн
Zп
E
C
=
2
Е
e
–j(-240
0
-
)
=
a I
A
Demak, faza toklari kattaliklari bir xil bo`lib faza jihatidan bir biridan 120
0
siljigan,ya'ni
uch fazali toklarni simmetrik sistemasini tashkil qilib,barcha toklar mos keluvchi
kuchlanishlariga nisbatan φ burchakka siljigan bo`ladi.
Vektor diagrammada uch fazali
toklarning simmetrik sistemasi manbani faza kuchlanishlariga nisbatan
φ
burchakka siljigan (16-
rasm)\
U
A
= I
A
Z
Н
=
Zej
E
Z
НЕ
j
н
=U
A
e
j(
н-
)
U
B
= I
B
Z
Н
= a
2
I
A
Z
Н
= U
A
a
2
(7)
(7)
U
C
= I
C
Z
Н
= a I
A
Z
Н
= U
A
а
16- rasm
I
A
I
B
N
С
С
1
В
В
1
А
А
1
I
A
Vektor diagrammada uch fazali simmetrik sistemasi yuklama fazalarida faza toklariga
nisbatan burchakka burilgan. Simlar qarshiliklaridagi kuchlanishlar tushuvi
U
sim
=Z
sim
I
vektor
diagrammada kompleks
U
AA
1
, U
BB
1
, U
CC
1
kuchlanishlar bilan aniqlanadi va xuddi shunday uch
fazali simmetrik sistemani hosil qiladi.
Faza va liniya kattaliklari orasidagi munosabatlar.
Iste'molchilarni yulduz usulida ulaganda faza toklari bir vaqtning
uzida liniya toklari xam
xisoblanadi. Faza kuchlanishlari esa vektor diagrammadan ko`rinib turibdiki, liniya
kuchlanishlariga teng bo`lmaydi. (6.4) ga asosan va (6.2) ni e'tiborga olib liniya kuchlanishlarini
aniqlaymiz:
U
AB
= U
A
-U
B
= U
Ф
-U
Ф
(-
2
1
-j
2
3
) = U
Ф
3
е
j30
0
U
BC
= U
B
-U
C
= U
Ф
(-
2
1
-
2
3
j)-U
Ф
(-
2
+j
2
3
)=U
Ф
3
е -
j90
0
(8)
U
CA
=U
C
-U
A
= U
Ф
(-
2
1
+j
2
3
)-U
Ф
= U
Ф
3
е
-j210
0
(6.8) taxlil qilganda,
simmetrik rejimda liniya kuchlanishlari faza kuchlanishlaridan
3
marta
katta bo`lib, ularning uch fazali simmetrik sistemasi faza kuchlanishlariga nisbatan 30
0
burchakka burilganligi,
kelib chikadi.
Bu munosabatlar 7- rasmdagi vektor diagrammada yaqqol ko`rinib turibdi. (8) munosabatdan
quyidagi koidani e'tiborga olish foydadan xoli emas: liniya kuchlanishi (masalan
U
AB
)
U
C
faza
kuchlanishidan faza jixatidan (-90
0
)
burchakka siljigan, (ya'ni bu faza kuchlanishiga nisbatan
soat strelkasi yunalishi bo`yicha 90
0
burchakka burilgan).
Izox.
Nolinchi sim ulanganda, ya'ni k-palit kushilganda 15- sxemada, neytral siljishi
kuzatilmaydi, chunki (5) ifodaning surati nolga teng. Neytral siljishi
U
N
= 0
va neytral simdagi
tok
I
N
= 0
. Shuning uchun
uch fazalik zanjirlarda simmetrik rejimda neytral sim rol uynamaydi
va faqat simmetrik rejimga muljallangan xollarda neytral sim bo`lmaydi.
Misol 1.
Yulduz usulida ulangan uch fazali transformatorning ikkilamchi chulg`amlarida,
chikish kuchlanishi 230V. Transformator chulg`amlari yulduz usulida
ulangan unta asinxron
dvigatellarni ta'minlaydi. Nominal rejimda dvigatellar chulg`amlarini ekvivalent induktivligi
L
=0,32Гн
, cos
=0,5.
Agar tarkatuvchi shinalar va simlarning karshiligi
1 Om
bo`lsa, dvigatel chulg`amlaridagi
toklar va kuchlanishlar aniqlansin.
Yechish.
Barcha dvigatellar chulg`amlari bir xil bo`lgani uchun yuklama simmetrik xisoblanadi.
Dvigatel chulg`amlarining qarshiliklarini aniqlaymiz. Induktiv qarshiligi:
X
=
L
=2
50
0,32=100 Ом.
Aktiv karshiligi (qarshiliklar uchburchagidan): R
=X
/tg
=100/
3
=
58 Ом
Dvigatellar
parallel ulangani uchun, fazalarning kompleks qarshiliklari (simlarni
karshiligini xisobga olgan
xolda):
Z
Ф
=R
сим
+
10
1
(R
+jX
)=1+5,8+j10=6,8+j10=12,1e
j55 45
Oм.
Bir faza uchun, masalan
A
faza, tok va kuchlanishlarni xisoblaymiz. Transformatorning
faza toki
I
A
=
Ф
A
Z
U
=
1
0
45
55
1
.
12
230
i
e
=19е
-j55
0
45
1
A
Bir
dvigatelning faza toki
I
Aд
=
10
1
I
A
=1,9е
-j55
0
45
1
A.
Dvigatel chulg`amining faza kuchlanishi
U
A
=I
AD
(R
D
+jX
D
)= 1,9e
-j55
0
45
1
(58+j100)=1,9e
-j55
0
45
1
116e
j60
=220e
j4
0
15
1
V
Tarkatuvchi shina va simlardagi kuchlanish tushuvi
U
AA
1
=I
A
Z
sim
=19e
-j55
0
45
1
1=19e
-j55
0
45
1
V.
B va C fazalarning toklari va kuchlanishlari mos keluvchi vektorlarni A fazaga nisbatan 120
0
va 240
0
burchaklarga burish or=ali hosil qilinadi.
B faza uchun:
I
B
=I
A
a =19e
-j175
0
45
1
I
B
= I
A
a =1,9e
-j175
0
45
1
U
B
= U
A
a =220e
-j115
0
45
1
U
B
= U
A
a =19e
-j175
0
45
1
C faza uchun xuddi shunday
I
C
=I
A
a=19e
-j195
0
45
1
U
С
=U
A
a=220e
-j235
0
45
1
Vektor diagrammasi kuchlanishlar va toklar uchun 16- rasmda ko`rsatilgan.
Istemolchilarni uchburchak usulida ulaganda simmetrik rejim.
Istemolchi fazalarini uchburchak uslida ulanganda (17- rasm) quyidagi bajarilganda simmetrik
rejim hosil bo`ladi.
Z
AB
=Z
BC
=Z
CA
=Z=Z
e
jφ
Agar ulovchi simlarni qarshiliklarini etiborga olmasak,
uch fazali istimolchiga, uch fazali
manbani
U
AB
, U
BC
, U
CA
liniya kuchlanishlari berilgan bo`ladi. Bu kuchlanishlarning vektor
diagrammasi 18a rasmda ko`rsatilgan. U vaqtda faza toklari Om qonunidan oson aniqlanadi
I
AB
=
Zab
Uab
=
Z
Uab
;
I
BC
=
Zbc
Ubc
=
Z
Uab
a
2
=a
2
I
AB
(9)
I
CA
=
Zca
Uca
=
Z
aUab
= a I
AB
va faza toklarini uch fazalik simmetrik simmetrik sistemani hosil qiladi. 6.18b rasmda (6.9)
ifoda asosida qurilgan toklarni vektor diagrammasi ko`rsatilgan.
a)
b)
Do'stlaringiz bilan baham: 
