Mavzu 18: jismlarning elektrlanishiga oid misollar

3. Elektr zaryadining ikki turi
Ikkita bir xil plastmassa tayoqcha olamiz. Tayoqchalardan birining orasini chuqur parmalaymiz va uni mo`ynaga ishqalab uchli asosida o`rnatamiz. Ikkinchi tayoqchani ham mo`ynaga ishqalaymiz va birinchi tayoqchaga yaqinlashtiramiz. Bunda uchli asosga o`rnatilgan tayoqcha qo`limizdagi tayoqchadan itarilganini sezamiz. Endi uchli asosga o`rnatlgan tayoqchaga ikkinchi tayoqchaga ishqalangan mo`ynani yaqinlashtiramiz. Tayoqcha mo`ynaga tortiladi.

Bir bo`lak elektrlangan mo`ynani uzun ipga osamiz va unga ikkinchi bir elektrlangan mo`yna bo`lagini yaqinlashtiramiz. Birinchi mo`yna bo`lagi ikkinchisidan itariladi.

Tajribani o`zgartiramiz: osilgan m`yna bo`lagiga mo`ynaga ishgalab elektrlangan tayoqchani yaqinlashtiramiz. Mo`yna tayoqchaga tortiladi.

Tajribada ko`rganlarimiz haqida o`ylab ko`ramiz. Tayoqcha bilan mo`yna bir-biriga tegishi natijasida elektrlanadi. Elekrtlangan tayoqchalar bir-biridan itariladi, biroq elektrlangan mo`ynaga tortiladi. Elektrlangan mo`yna bilan o`tkazilgan tajribada ham shunday bo`ladi: elektrlangan mo`ynalarning bir-bo`lagi ikkinchisidan itariladi, lekin elektrlangan tayoqchaga tortiladi.

O`tkazilgan tajribalarning ko`rsatishicha, elektrlash jarayonida mo`yna va tayoqchada turlicha elektr zaryadi hosil bo`ladi. Kahrabo tayoqchada hosil bo`lgan elektrni manfiy (-) deb, mo`ynadagi elektrni esa musbat (+) deb hisoblashga kelishildi.