Mavzu 18: jismlarning elektrlanishiga oid misollar

a) Qalvanik elementlar.
Birinchi jins (qattiq) o`tkazgichlar va ikkinchi jins o`tkazgichlar (suyuq o`tkazgichlar)–elektrolitlar o`zgarmas tok manbalari bo`lgan galvanik elementlarda birgalikda ishlatiladi. Galvanik elementlar ishlab turgan vaqtda ularda ionlar harakat qiladi va elektrolitdan ajralayotgan element elektrodlarga o`tirib qoladi.

Eng sodda galvanik element bo`lib mis-rux element hisoblanadi. Sulfat kislotaning (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>) suv (H<sub>2</sub>O)dagi mis (Cu) va rux (Zn) plastinkalar botirilgan. Bu plastinkalar elementning musbat va manfiy qutblari bo`lib xizmat qiladi.

Elementning zanjirini biror o`tkazgichga ulab bekitganda bu element ichida manfiy rux plastinkalaridan musbat mis platinkaga qarab, tashqi zanjirda esa mis plastinkadan rux plastinkaga qarab tok oqa boshlaydi. Tok ta'sirida element ichida zaryadlar aralasha boshlaydi: vodorod kationlari (N<sub>2</sub>) tok yo`nalishida, kislota qoldig`ining anionlari (SO<sub>4</sub>) esa teskari yo`nalishda harakat qiladi.

Vodorod kationlari mis plastinkaga tegib, unga o`z zaryadlarini beradi, vodorod esa gaz pufakchalari tarzida plastinkaning sirtida to`planadi. Ayni o`sha paytda sulfat kislota qoldiqining anionlari o`z zaryadlarini rux plastinkaga berib, uni eritadi va rux kuprosi (ZnSO₄) hosil qiladi. Shunday qilib element plastinkalarining zaryadlari uzluksiz ko`chib turadi. Zaryadlarning ko`chishi tufayli element klemalarida potentsiallar ayirmasi (kuchlanish) vujudga kelib turadi, lekin bu protsess rux erishining ximiyaviy energiyasi hisobiga bo`ladi.