Мавзу 1: Суғуртанинг иқтисодий моҳияти, функциялари ва бозор муносабатларидаги ўрни

2. Брутто ва нетто-ставкани ҳисоблашнинг ўзига хос хусусиятлари ва умумий тамойиллари.

2. Суғурта мукофотларининг ставкалари тариф даври учун ҳисоблаб чиқилади, яъни тариф ҳисоблари асосида белгиланган давр учун эквивалентлик таъминланади. Шундай қилиб, ҳар қандай суғурта тури бўйича тариф ставкаси брутто-ставка сифатида қаралади ва у икки қисмдан: нетто-ставка (суғурта қопламаси тўловлари учун захира суммаси) ва суғуртачининг фаолият юритиш харажатларидан (одатда у «юк» деб аталади) иборат бўлади. Брутто-ставкада бу иккала қисмнинг нисбати, уларнинг моҳиятидан келиб чиқиб, турлича фоизларда белгиланиши мумкин. Нетто-ставка брутто-ставканинг асосини ташкил этади ва унинг ҳиссасига, суғурта турига қараб, 60-95 фоизгача улуш тўғри келиши мумкин. «Юк» ҳисобига эса, шунга мос равишда одатда 5-40 фоиз улуш белгиланади.

Суғурта шартномаси бўйича қанча суғурта тури суғурталанаётган бўлса, нетто-ставка ҳам шунча қисмдан иборат бўлади. Масалан, ҳаётни аралаш суғурталаш бўйича нетто-ставка белгиланган давргача яшаганлиги учун, ўлим ҳолати юз берганлиги учун, меҳнат фаолиятини йўқотиш ҳолати учун каби нетто-ставкалардан ташкил топади.
«Юк»да суғурта ишини олиб бориш харажатлари акс этади. У қуйидаги қисмларни ўз ичига олади:
- маъмурий-хўжалик харажатлари (унинг асосини ташкилот штатидаги ходимларга тўланадиган маошлар суммаси ташкил этади);
- суғурта полисларини жойлаштирганлиги учун ҳақлар;
- суғурта агентлари, менежерлар учун ҳақлар.


Европа иттифоқида суғурта турларини туркумлаш

Узоқ муддатли суғурта		Умумий суғурта
I	Ҳаёт ва аннуитетлар суғуртаси	I	Бахтсиз ҳодисалардан суғурта
II	Болаларни туғилиш ва никоҳини суғуртаси	II	Касаллик ҳодисасини суғуртаси
III	Боғланган узоқ муддатли суғурта	III	Автомобилларни суғурталаш
IV	Соғликни узлуксиз суғурталаш	IV	Темир йўл составини суғуртаси
V	Тонтинлар	V	Ҳаво кемаларини суғуртаси
VI	Капиталларни қоплашни суғурталаш	VI	Денгиз кемаларини суғуртаси
VII	Нафақаларни суғуртаси	VII	Йўлдаги юкларни суғуртаси
		VII	ғнғиндан ва стихияли ҳодисалардан суғурта
		IX	Мулкни зарар етказишдан суғуртаси
		X	Автотранспорт воситалари эгаларининг учинчи шахсга зарар келтириш масъулиятини суғуртаси
		XI	Ҳаво кемалари эгаларининг 3-чи шахсга зарар етказиш масъулиятини суғуртаси
		XII	Кема эгаларини фуқаролик жавобгарлигини суғуртаси
		XIII	Умумий жавобгарликни суғуртаси