Mavzu : yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari

 

 

 

Yosh va pedagogik psixologiya metodlari 

 

Asosiy metodlar 

Kuzatish 

Psixologik  holatlarning  sabablarini  ilmiy 

tarzda tushuntirib beruvchi tadqiqot metodi. 

 

Eksperiment 

Psixologik  ma’lumotlarni  aniqlashga  qaratilgan 

sharoitlarni  yaratish  maqsadida  tadqiqotchining 

tekshiriluvchi faoliyatlariga faol aralashuvi 

Hayotiy 

kuzatish 

ma’lumotlari-ni  qayd 

etish 

bilangina 

cheklanib,  tasodifiy 

xarakterga ega. 

Ilmiy 

kuzatish 

ma’lumotlar-ni  qayd 

qilishdan 

ularning 

ichki 

mohiyatini 

tushuntirib  berishga 

o‘tish,  uning  zaruriy 

sharti  –  aniq  reja  va 

natijalarni 

maxsus 

kundalik 

yoki 

bayonnomalarda 

qayd etishdir. 

Laboratoriya 

eksperimenti 

maxsus 

yaratilgan 

sharoitlarda, 

maxsus 

(apparaturalar) 

asbob 

uskunalar 

yordamida 

o‘tkaziladi. 

Tekshiriluvchi 

xatti-

harakatlari 

ko‘rsatma 

orqali belgilanadi. 

Tabiiy 

eksperiment  oddiy 

hayotiy  sharoitlarda 

o‘tkazilib, 

turli 

Yosh 

davrlarida 

bilish 

imkoniyatlarini 

o‘rganish 

uchun 

qo‘llaniladi. 

 

 

 

Psixologik-pedagogik  eksperiment 

Aniqlovchi  

SHakllanti-

ruvchi 

 

Nazorat 

 

 

 

 

YOrdamchi metodlar 

Faoliyat mahsulini tahlil qilish  

Tarjimai hol metodi 

Sotsiometriya  

Anketa  

Suhbat 

Egizaklar metodi  

Test 

                   

      

     Bu metodlardan ayrimlarini ko‘rib chiqamiz. 

Kuzatish  —  psixik  xususiyatlarni  uzoq  vaqt  davomida,  rejali,  biror  maqsad  asosida  o‘rganish. 

Kuzatish  —  universal  metod  bo‘lib,  turli  vaziyatlarda  ishlatiladi.  Ilmiy  kuzatish  hayotiy  (ilmiy 

bo‘lmagan) kuzatishdan tubdan farq qiladi. Hayotiy kuzatish – kundalik hayotda, rejasiz amalga 

---

oshirilib,  turli  tasodiflarga  bog‘liq  bo‘ladi.  Kuzatish  ilmiy  bo‘lishi  shu  bilan  bir  qatorda 

psixologik-pedagogik kuzatish bo‘lishi uchun bir qancha talablarga amal qilishi lozim: 

1.  Maqsadga  yo‘nalganlik.  Umuman  o‘quvchini  emas,  balki  uning  shaxsiy  sifatlari  qonkret 

namoyon  bo‘lishini  turli  vaziyatlarda  va  faoliyatning  har  xil  turlarida  –  o‘yin,  o‘qish,  mehnat, 

muloqat jarayonida kuzatish. 

2.  Reja.  Kuzatishni    boshlashdan  oldin  muayyan  vazifalar  belgilanishi  (nimani  kuzatish),  reja 

tuzilishi (vaqti va vositalari), ko‘rsatkichlari aniqlab olishi (nimani qayd etish), bo‘lishi mumkin 

bo‘lgan xatolar va ularni oldini olish yo‘llari, taxmin qilinayotgan natijalarni o‘ylab olishi lozim. 

Bunda  kuzatilayotgan  xususiyat  aniq  belgilanishi  lozim  (ular  ko‘p  bo‘lmasligi  zarur). 

Kuzatishdan  maqsad  xulq-atvordagi  topilgan  kamchiliklarni  to‘g‘irlash  yo‘llarini  ishlab  chiqish 

bo‘lmog‘i lozim. 

3.  Mustaqillik.      Kuzatish  yo‘l-yo‘lakay  qilinishi  lozim  bo‘lgan  emas,  balki  mustaqil  ravishda 

o‘tkazilishi kerak bo‘lgan vazifa bo‘lmog‘i lozim. 

4.Tabiiylik.  Psixologik-pedagogik  kuzatish  o‘quvchilar  uchun  tabiiy  sharoitlarda  o‘tkazilishi 

lozim. U o‘qituvchining ishtirokisiz o‘tkazilishi zarurki, o‘quvchi kuzatilayotganini sezmasin. 

5.  Tizimlilik.  Kuzatish  o‘qituvchining  xohishi  bilan  emas,  balki  doimiy  reja  asosida,  tizimli 

ravishda yoki rejalashtirilgan ma’lum oraliqdan so‘ng o‘tkazilishi zarur. 

6.  Ob’ektivlik.  Kuzatish  jarayonida  o‘z  taxminlarini  emas,  ob’ektiv  fakt,  harakat,  o‘quvchilar 

xulq-atvorining ob’ektiv xususiyatlarini qayd etish va shu asosda xulosa chiqarish lozim. 

7. Qayd etish. Olingan barcha ma’lumotlar ma’lum tizimda qayd etilishi lozim. Olingan natijalar 

kuzatish jarayonida yoki uni o‘tkazilgandan so‘ng darhol qayd qilishi kerak. 

Biroq kuzatish metodining kamchiliklari ham mavjud. Bular : 

1.Tekshiruvchining  passiv holatni egallaganligi. 

2.Qayd etishdagi xatolar. 

3.Qaytarish imkonining yo‘qligi.  

4.Natijalarni tahlil qilishdagi subektivizm. 

      Kuzatish  metodining  ijobiy  tomoni  shundaki,  eksperimental  ravishda  o‘rganish    imkoni 

bo‘lmagan  faoliyatni analiz qilish,  o‘quvchi  xulq-atvorini  tabiiy sharoitda o‘rganish  imkoniyati 

mavjud. 

Kuzatish  pedagogik  amaliyotda  qo‘llaniladigan  asosiy  metodlardan  biridir.Kuzatish 

intervallari Yoshga bog‘liq bo‘lishi kerak. 

Tug‘ilgandan 2 - 3 oygacha – har kuni 

2 - 3 oydan - 1Yoshgacha – har hafta 

Ilk bolalik ya’ni 1 – 3 Yoshda – har oyda 

3 Yoshdan 6 – 7 Yoshgacha – yarim yilda 1 marta 

7 – 11 Yoshda – 1 yilda 1 marta kuzatish  o‘tkazilishi zarur.