mavzu / soat / juftlik

Birinchi guruh tuslovchilar

Bu guruhga mansub tuslovchilar aniqlik va shart-istak maylidagi –di, -sa qo`shimchalarini olgan sof fe`l negizidan so`ng va edi to`liqsiz fe`liga qo`shiladi: keldi-m, keldi-ng, keldi; kelsa-k, kelsa-ng, kelsa(lar) kabi.

Fe`llarning birinchi guruh tuslovchilar bilan tuslanishi quyidagicha:

Shaxs	Son
	Birlik	Ko`plik
I	yozdim, yozsam, yozgan edim	zdik, yozsak, yozgan edik
II	yozding, yozsang, yozgan eding	yozdingiz, yozsangiz, yozgan edingiz
III	yozdi, yozsa, yozgan edi	yozdi(-lar), yozsa(-lar), yozgan edi(- lar)

Ikkinchi guruh tuslovchilar

Bu affikslar –b(-ib), -a(-y) qo`shimchasi bilan shakllangan ravishdoshlardan, sifatdoshlardan (- yotgan qo`shimchasidan tashqari), shuningdek, -yap, -moqda, -yotib, -moqchi bilan shakllangan fe`l negizidan so`ng qo`shiladi. Mazkur guruhdagi tuslovchilar III shaxsdagina ikki xil ko`rinishda bo`ladi, ya`ni birinchi xil ko`rinishda –b(-ib), -a(-y) qo`shimchasi bilan shakllangan ravishdoshlar hamda –yap, - yotib bilan shakllangan fe`llar III shaxs birlikda –di (-ti), ko`plikda –di(lar), -ti(lar) shaxs-son affikslari bilan shakllanadi.
Ikkinchi xil ko`rinishda esa fe`lning sifatdosh shakllariga (-gan, -r(-ar), -digan, -vchi(-uvchi bilan hosil qilingan shakllariga), -moqda, -moqchi, -yotir bilan shakllangan fe`l negizlari, shuningdek, fe`llar ekan, emish to`liqsiz fe`llari bilan birga qo`llansa, III shaxsda shaxs ko`rsatkichi shakllanmaydi (nol ko`rsatkichli shaklda keladi).
Fe`llarning ikkinchi guruh (A.B ko`rinishi) tuslovchilar bilan tuslanishi quyidagicha: «A» ko`rinishi

Shaxs	Son
	Birlik	Ko`plik
I	yozib-man, yozayotib-man, yoza-man yozyap-man	yozib-miz, yozayotib-miz, yoza-miz, yozyap –miz
II	yozib-san, yozayotib-san, yoza-san, yozyap -san	yozib-siz, yozayotib-siz, yoza-siz, yozyap –siz
III	yozib-di, yozayotib-di, yoza-di, yozyap -ti	yozibdilar, zayotibdilar, yozadilar, yozyaptilar

«B» ko`rinishi

Shaxs	Son
	Birlik	Ko`plik
I	yozgan-man, yozar-man, yozadigan- man, yozmoqda-man, yozmoqchi-man	yozgan-miz, yozar-miz, yozadigan- miz, yozmoqda-miz, yozmoqchi-miz
II	yozgan-san, yozar-san, yozadigan-san, yozmoqda-san, yozmoqchi-san	yozgan-siz, yozar-siz, yozadigan- siz, yozmoqda-siz, yozmoqchi-siz
III	yozgan, yozar, yozadigan, yozmoqda, yozmoqchi	yozgan-lar, yozar-lar, yozadigan- lar, yozmoqda-lar, yozmoqchi-lar

Uchinchi guruh tuslovchilar

Bular buyruq maylidagi sof fe`l negizidan so`ng qo`shiladi. Fe`llarning uchinchi guruh tuslovchi bilan tuslanishi quyidagicha:

SHaxs	Son
	Birlik	Ko`plik
I	yozay, yozayin, o`qiy, o`qiyin	yozaylik, o`qiylik
II	yoz, yozgin, o`qi, o`qigin	yozingiz, o`qingiz,
III	yozsin, o`qisin	yozsinlar, o`qisinlar,

20-mavzu / 2 soat / 1 juftlik Fe’l zamonlari

Reja:

49. 
    Fe’llarda zamon kategoriyasi.
    
50. 
    O’tgan zamon:
    

a) yaqin o’tgan zamon fe’li;
b) uzoq o’tgan zamon fe’li;
s) o’tgan zamon hikoya fe’li;
d) o’tgan zamon davom fe’li;
ye) o’tgan zamon maqsad fe’li.

51. 
    Hozirgi zamon:
    

a) hozirgi-kelasi zamon fe’li;
b) hozirgi zamon davom fe’li.

52. 
    Kelasi zamon:
    

a) kelasi zamon gumon fe’li;
b) kelasi zamon maqsad fe’li.
Mashg’ulot maqsadi:
Talabalarga fe’llardagi zamon kategoriyasi, o’tgan zamon fe’llari, ularning hosil bo’lishi va imlosi, hozirgi zamon fe’llari, ularning hosil bo’lishi va imlosi, kelasi zamon fe’llari, ularning hosil bo’lishi va imlosi haqida ma’lumot berish.


Mavzuni o’rganish natijasida talaba:
Talabalar fe’llardagi zamon kategoriyasi, o’tgan zamon fe’llari, ularning hosil bo’lishi va imlosi, hozirgi zamon fe’llari, ularning hosil bo’lishi va imlosi, kelasi zamon fe’llari, ularning hosil bo’lishi va imlosi haqida bilib oladilar va amaliyotda qo’llash ko’nikmalariga ega bo’ladilar.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati:
1. M.Hamroyev, D.Muhamedova, D.Shodmonqulova, X.G’ulomova, Sh. Yo’ldosheva. Ona tili. Darslik. MOLIYA-IQTISOD, Toshkent, 2007-yil. 81. 633.1 O -56 У-6793 (10 ta)
2. R.Ikromova, D.Muhamedova, M.Hamrayev. Ona tilidan mashqlar to’plami (o’quv qo’llanma) TDPU, Toshkent, 2009-yil. 81.633.1921994 И 37 (60 ta).
3. George Yule. The Study of Language. CAMBRIDJE UNIVERSITY PRESS. 2010.
4. B.Mengliyev, O’. Xoliyorov. O’zbek tilidan universal qo’llanma. T., 2007
Qo`shimcha adabiyotlar
5. H.Jamolxonov. Hozirgi o’zbek adabiy tili. 2005, “Talqin” nashriyoti.
6. Sh.Rahmatullayev. Hozirgi adabiy o’zbek tili. 2006, “Universitet” nashriyoti.
7. M.Hamrayev. Ona tili fanidan lisoniy tahlil qoliplari. “Sharq” NMAK, 2015.
8. Sh.Mirziyoyev. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. Toshkent – “O`zbekiston” -2016.488 b.
Internet saytlari:

9. 
   www.wyebofscience.com- Xalqaro ilmiy maqolalar platformasi.
   
10. 
    www.scopus.com - Xalqaro ilmiy maqolalar platformasi.
    
11. 
    www.elibrary.ru - Rossiya ilmiy maqolalar indeksi.
    
12. 
    www.ziyonet.uz - Axborot ta’lim tarmog`i yoshlarni, murabbiylarni, shuningdek aholining turli qatlamini kerakli axborot bilan ta’minlash bazasi.