mavzu / soat / juftlik

Ozaytirma va kuchaytirma sifatlar.

Sifat belgini ozaytirib yoki kuchaytirib ifodalashiga ko`ra ikki xil bo`ladi:

1. 
   ozaytirma sifat;
   
2. 
   kuchaytirma sifat.
   

Ozaytirma sifat o`zakdan anglashilgan belgining me`yoridan ozligini bildiradi. Ular morfologik va leksik usullar bilan yasaladi:

1. 
   Morfologik usul. Sifatlarga –ish, -imtir, -mtir affikslarini qo`shib ozaytirma sifat hosil qilinadi: ko`kish, qizg`ish, oqimtir, qoramtir. –ish qo`shimchasi qo`shilgan ba`zi sifatlar o`zagida tovush o`zgarishlari sodir bo`ladi: sariq+ish-sarg`ish. Bu so`zda o`zakdagi i unlisi tushib qolgan, q undoshi g` undoshiga almashgan. Qizil sifatiga -ish qo`shilishi bilan o`zakdagi –il tovushlari tushib, g` tovushi orttirilgan.
   

Sifatlarga –gina, -kina, -qina affikslari qo`shilib, belgilarni kuchsizlantirish ozaytirishi mumkin. Bunda –k bilan tugagan sifatlarga –kina, -q bilan tugagan sifatlarga -qina, qolgan sifat shakllariga –gina affiksi qo`shiladi. Misol: tuzukkina, oriqqina, sariqqina, kattagina.

2. 
   Leksik usul. Sifatning oldidan och, nim so`zlarini keltirish bilan belgi kamaytiriladi: och pushti, nimqizil.
   

Kuchaytirma sifatlar o`zakdan anglashilgan belgining ortiqligini bildiradi. Kuchaytirma sifatlar leksik va morfologik usul bilan hosil qilinadi.

1. 
   morfologik usul. Bu usulda sifatni tovush o`zgarishlari orqali takrorlash yo`li bilan:
   

• 
  Sifatning birinchi bo`g`ini ikkinchi bo`g`inidagi undosh bilan takrorlanadi: dum-dumaloq, pak-pakana, but-butun
  
• 
  Sifatning birinchi bo`g`iniga –p undoshi qo`shib takrorlanadi: sap-sariq, qip-qizil.
  
• 
  Sifatning oldingi ikki tovushi ajratilib unga p, m tovushlaridan biri qo`shiladi va undan keyin so`zning o`zi takrorlanadi: yap-yangi, ko`m-ko`k.
  
• 
  Sifatning birinchi bo`g`inidan keyin ppa shakli qo`shiladi: soppasog`, to`ppato`g`ri.
  

katta

2. 
   leksik usul. Sifat tovush o`zgarishlarisiz takrorlanib orttirma daraja hosil qilinadi: katta-
   

Qiyosiy darajadagi sifat oldida ma`noni kuchaytiruvchi yana, yanada, yana ham so`zlari

kelishi mumkin: yanada yaxshiroq, yana ham balandroq, yana jonliroq.