|
1.Tayyorgarlik bosqichi.
(materialni tahlil qilish dasturini ishlab chiqish). U tadqiqot maqsadini belgilashni, tanlanganlarning muvofiqligini dastlabki tekshirishni o'z ichiga oladi kelgusi ishning xususiyatlariga usuli, chizish tasniflagich (kontentni tahlil qilish uchun asosiy sxema), amalga oshirishda ishtirok etuvchi shaxslar uchun ko'rsatmalar tayyorlash usul, tajriba o'rganish, keyingi tuzatish dasturlari. Bu erda alohida e'tibor berilishi kerak deb atalmish. tasniflagich, bu tahlil toifalari, ularga mos keladigan ko'rsatkichlar, qabul qilingan hisob birliklari ro'yxati. Bu kuzatuv algoritmining asosi bo'lib, uning sifati ish samaradorligini belgilaydi.
Tahlil toifalari tadqiqot konsepsiyasining asosiy elementlari, semantik birliklar, ekspressivlikdir maqsadga muvofiq ro'yxatga olinishi kerak bo'lgan. Tahlil toifalari sifatida tadqiqotchi muayyan masalalar, g'oyalar yoki mavzularni ilgari suradi. Masalan, suhbat yoki anketa natijalariga ko'ra shaxsning xarakterini tahlil qilganda quyidagi kategoriyalarni ajratib ko'rsatish mumkin: uning o'ziga, boshqa odamlarga, faoliyatga, narsalarga (ob'ektlarga), tabiatga munosabati. Masalan, tashvishni insonning mulki sifatida o'rganar ekanmiz, biz birinchi navbatda uning tarkibiy "mavzulari" ning umumiyligini ajratib ko'rsatamiz: sog'liq, oila, martaba, moliyaviy ahvol va boshqalar. Asosiysi, toifalar ro'yxati juda to'liq bo'lishi kerak, shuningdek, matnning u yoki bu qismini ma'lum bir toifa bilan aniq bog'lash imkonini beradi. Birinchi bosqich-tayyorgarlik bosqichi. Unda har xil vositalar yordamida material o`rganiladi, dastlabki ma’lumotlar to`planadi, Birinchi bosqich yakunida tadqiqotchi o`z taxminining to`g`ri yoki noto`g`rilgi haqida tasavvurga, nima qilingan, nimadan boshlash haqidagi gipotezaga ega bo`ladi. Ikkinchi bosqich - eksperimental (tajriba) bosqichi bo`lib, bunda tadqiqotning konkret metodikasi amal qiladi va o`z navbatida bu bosqich birin-ketin qo`llaniladigan qator bo`g`inlarga – eksperiment seriyalariga bo`linadi. Tadqiqotning uchinchi bosqichi - tadqiqot ma’lumotlarini sifat jihatidan qayta ishlashdir. U psixologiyaning matematik appartini - dastlab ilgari surilgan gipotezaning tasdig`i tarzida olingan xulosalarning haqqoniyliligi haqida hukm chiqarish imkonini beradigan turli xildagi statistik usullarni va ehtimollik nazariyasining asosiy qoidalarini qo`llashning taqozo qiladi. Har qanday tadqiqot va o’rganishlar o’z maqsadiga, yo’nalishiga, qo’llanilayotgan vositalarning xususiyatiga, amaliy yoki nazariy ahamiyatiga ko’ra turlicha o’tkaziladi. Shu bilan birga ularning umumiy tomonlari ham mavjud. Masalan, har qanday tadqiqot to’rt bosqichda o’tkaziladi. Birinchi bosqich – tayyogarlik bosqichi. Bu bosqichda material turli vositalar bilan o’rganiladi, o’rganilayotgan hodisalar haqida dastlabki materiallar to’planadi. To’plangan materiallar tahlil qilinadi. Bu bosqichda ma’lum gipoteza (faraz) paydo bo’la boshlaydi. Bu faraz tadqiqot jarayonida yoki tasdiqlanadi. Yoki inkor qilinadi. Har qanday tadqiqotning samaradorligi to’g’ri tadqiqot yo’lini tanlash ko’p jihatdan tayyorgarlik bosqichiga bog’liq. Ikkinchi bosqich-bevosita tadqiqot o’tkazish bosqichi. Bunda tadqiqotning konkret metodlari ishga solinadi. Bu bosqichda tadqiqotchi o’z tadqiqotlar maqsadidan kelib chiqqan holda bir yoki bir necha konkret metodikalardan (eksperimentlardan) foydalanadi. Tekshirish (eksperiment) o’tkazilib zaruriy tadqiqot (eksperimental) ma’lumotlar yig’iladi. Uchinchi bosqich tadqiqot davomida to’plangan ma’lumotlarni miqdor jihatdan ishlab chiqish. Psixologiya fani bu bosqichda ko’plab samarali matematik statistika usullaridan foydalaniladi. Tadqiqotning to’rtinchi bosqichi olingan natijalarni tushuntirib berishdan iborat. Bu bosqichda to’plangan va matematik metodlar yordamida ishlab chiqilgan ma’lumotlar psixologik nazariya asosida izohlanadi va tadqiqot gipotezasining to’g’ri yoki noto’g’riligi o’zil-kesil hal qilinadi. Psixologiya metodlari amaliyot bilan bog’lanmog’i, ya’ni amaliy jihatdan juda muhim masalalarni hal etish uchun yaroqli bo’lmog’i lozim. Masalan, bolaning psixik taraqqiyoti o’rganilar ekan, uning psixik taraqqiyotining asosiy qonuniyatlarini, asosiy xususiyatlarini aniqlash, bolaning xuddi shu tarzda psixik taraqqiy etish sabablarini bilib olish hamda sinchiklab o’rganish asosida maktab va oila tarbiyasi va ta’limi jarayonlarini tobora takomillashtirish uchun muayyan usullarni belgilash kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
