Mavzu : Poydevorlarni qurish texnologiyasi

Ichi tuldiriladigan Qoziqlarni kurish texnologiyasi. 
Ichi tuldiriladigan Qoziqlar ularning xolati joyida kudukni (bushlikni) beton korishmasi eki 
kum bilan tuldirish yuli bilan kuriladi. Xozirgi vaktda bunday Qoziqlarning juda kup mikdordagi 
variantlari kullaniladi. Ularning asosiy afzalliklari kuyidagilar: 
- istalgan uzunlikda taerlash mumkinligi; 
- Qoziqlarni kurishda kayta dinamik ta’sirlarning yukligi; 
- tor sharoitlarda kullanilishi mumkunligi; 
- mavjud poydevorlarni kuchaytirishda kullanilishi mumkunligi. 
Ichi tuldiriladigan Qoziqlar betonli, temirbetonli va gruntli kilib taerlanadi, bunda tovoni 
kengaytirilgan Qoziqlarni kurish imkoniyati mavjud. Qoziqlarni kurish usuli oddiy oldindan 
burgulangan kuduklarga tuldirish uchun beton korishmasi eki grunt, asosan kumli grunt uzatiladi. 
Tuldiriluvchi Qoziqlarning kuyidagi turlari kullaniladi – A.E. Strous Qoziqlari, burgulab 
tuldiriluvchi, pnevmotuldiriluvchi, vibrozichlashtirilgan, kisman zichlangan, vibrotuldiriladigan, 
kumli va gruntbetonli. Qoziqlarning uzunligi 20 … 30 m, diametri 50… 150sm ga etadi. Kato, 
Benoto, Libxer firmalarining kurilmalarini kulanib taerlanadigan Qoziqlarning diametri 3,5m gacha, 
chukurligi 60 m gacha, kutarish kobiliyati 500t gacha bulishi mumkin. 
Burgullab tuldiriladigan Qoziqlar. Burgullab tuldiriladigan Qoziqlarning uziga xos xususiyati 
berilgan chukurlikkachadastlabki kuduk burgulash xisoblanadi. 
Mamlakatimizda kullaniladigan barcha burgulab tuldiriladigan Qoziqlarning barcha mavjud 
turlarining eng birinchi bulib kullaniladiganlari A.E.Strous Qoziqlari xisoblanib, ular 1899 yilda 
taklif etilgan edi. Qoziqlarni taerlash kuyidagi operasiyalarni uz ichiga oladi: 
- kudukni burgulash; 
-kudukka atfini buzmaydigan kuvurni tushirish; 

---

- kudukdan tushgan gruntni olish; 
-kudukni aloxida porsiyalarda beton bilan tuldirish; 
- betonni shu porsiyalar bilan zichlash; 
- asta – sekin kuvurni totib olish. 
Loyixadagi belgilagacha burgulangan (5 …12 m) kudukka diametri 25…40 sm bulgan kuvur asta- 
sekin tushiriladi va keyin beton korishmasi bilan tuldiriladi. Kuduk tuldirilgandan sung taxminan 1 
m ga beton korishma zichlanadi va kuvur undagi korishma balandligi 0,3…0,4 m gacha 
kamaymaguncha asta- sekin kutarila boriladi. YAna beton korishmasi yuklanadi va jaraen 
takrorlanadi. Kudukning diametri urobturuvchi kuvurning diametridan kattaligini va burgulanan 
gruntning sirti notekis, gadir-budur bulishini xisobga olib, kamrovchi kuvurni beton korishmasi 
bilan tuldirishda, uni kutarishda va korishmani zichlashda beton butun bush xajmini, shu jumladan, 
kuduk devorlari va kamrovchi kuvur urtasidagi oralikni xam tuldiradi. Beton va sement sutining bir
kismi gruntga singib, uning mustaxkamligini oshiradi. 
Usulning kamchiliklari – Qoziqning butun balandligi buylab betonning zichligini va monolitligini 
nazorat kilishning imkoni yukligi, kotmagan beton korishmasining er osti suvlari bilan yuvilib 
ketishi mumkinligi. 
Qoziqlarning fakat yukori kismi armaturalanadi, bunda 1,5 …2 m chukurlikda yangi etkizilgan 
betonga rostverk bilan keyinchalik boglanishi uchun metall sterjenlar urnatiladi. 
Gruntdagi sharoitlarga boglik xolda burgullab tuldiriladigan Qoziqlar kuyidagi usullardan biri 
buyicha kuriladi kuruk usulda (kuduk devorlarini mustaxkamlamasdan), loy korishmasini kullanib 
(kuduk devorlari buzilishining oldini olish uchun) va kudukni kamrab oluvchi kuvur bilan 
mustaxkamlab. 
Kuruk usul barkaror gruntlarda kullaniladi ( kattik, yarim kattik va juda plastik konsistensiyadagi 
chukma va loyli), ular kudukning devorlarini ushlab tura oladi.(6.13 rasm). Zarur diametrli kuduk 
gruntda berilgan chukurlikka aylanma burgulanadi. Kuduk belgilangan tartibda kilingandan sung 
zarur bulganda unda armatura sinchi montaj kilinadi va vertikal kuchuvchi kuvur bilan betonlanadi. 
Kurilishda foydalaniladigan beton kuyish kuvurlari odatda aloxida seksiyalardan iborat buladi va 
kuvurlarni tez va ishonchli biriktirishga imkon beruvchi choklarga ega buladi. Uzunligi 2,4…6 m 
bulgan beton kuyuvchi kuvurlar seksiyalari choklarda eki kulfli birikmalarbilan maxkamlanadi, 
birinchi seksiya enida kabul kiluvchi bunker maxkamlanadi, bu bunker orkali beton korishmasi 
kuvurga uzatiladi. Kudukka beton kuyuvchi kuvur eng past kismigacha tushiriladi, kabul kiluvchi 
vaonkaga avtobetonarolashtirgichdan eki maxsus tushiruvchi bunker erdamida beton korishmasi 
uzatiladi, shu varonkaning uzida vibratorlar maxkamlangan bulib,ular etkizilaetgan beton 
korishmasini zichlashtiradi. Korishma etkizila borgan sari beton kuyuvchi kuvur kudukdan chikarib 
boriladi. Kudukni betonlash tugallangandan sung Qoziqning boshi maxsus inventar konduktorda 
koliplanadi, kish paytida kushimcha ravishda ishonchli ximoyalanadi. Kurib chikilgan texnologiya 
buyicha kuruk usulda diametri 400 dan 1200 mm gacha bulgan burgulab tuldiriladigan Qoziqlar 
taerlanadi, Qoziqlarning ugunlii 30m gacha boradi. 
Loyli korishmaning kullanilishi. 
Suvga tuyingan bush gruntlarda burgulab tuldiriladigan Qoziqlarni kurish ortikcha mexnat 
sarflarini talab etadi, bu kuduk devorlarining buzilishdan saklash uchun mustaxkamlash zarurligi 
bilan boglik (6.14 rasm). Bunday nobarkaror gruntlarda kuduklarning devorlari buzilishini bartaraf 
etish uchun zichligi 1.15…1,3 g/sm3 bulgan betonli loylarning loyli korishmasidan foydalaniladi, 
bu loy devorlarga gidrostatik bosim beradi, ayrim gruntlarni, ayniksa, suvlangan va nobarkaror 
gruntlarni vaktincha biriktiradi, shu bilan birga kuduklarning devorlarini buzilishdan yaxshi tutib 
koladi. Kuduk devorlarida korishmaning gruntga singib kirishi okibatida loyli kobik xosil bulishiga 
xam imkon beradi. 
6.13 rasm Burgulab tuldiriladigan Qoziqlarning kuruk usulda kurilishning texnologik sxemasi. 

---

A- 
kudukni 
burgulash; 
b-
kengaytirilgan 
bushlikni 
kayta 
burgulash; v- armaturali sinchni 
urnatish; 
g- 
betondan 
kuyilgan 
kuvurni vibrobunker bilan urnatish; 
d-kudukni vertikal kuchuvchi kuvur 
(VKK) metodi bilan betonlash; e- 
betondan kuyilgan kuvurni kutarish; 
1- burgulash kurilmasi; 2- ; 3- ishchi 
argon; 4- kuduk; 5- kengaytirgich; 6- 
kengaytirilgan bushlik; 7- armaturali 
sinch; 8- strelali kran; 9- konduktor-
patrubok; 
10-vibrobunker; 
11- 
betondan kuyilgan kuvur; 12- beton 
korishmasi 
bulgan 
bad’ya; 13- 
Qoziqning kengaytirilgan tovoni. 
6.14 rasm. Loyli korishma ostidagi burgullab tuldirilgan Qoziqlarni kurishning texnologik sxemasi: 
a- 
kudukni 
burgulash; 
b- 
kengaytirilgan bushlikni kurish; v- 
armaturali 
sinchni 
urnatish; 
d- 
kudukni 
VKK 
metodi 
bilan 
betonlash; 1-kuduk; 2- burgulash 
kurilmasi; 
3- 
nasos; 
4- 
loykorishtirgich; 5- loyli korishma 
uchun chukurcha; 6- kengaytirgich; 
7- ;8-strelali kran; 9- armaturali 
sinch; 10- betondan kuyilgan kuvur; 
11- vibrobunker. 
Kuduklar 
aylanma 
usulda 
burgulanadi. Loyli korishma ishlar 
bajariladigan joyda taerlanadi va 
burgulashga karab kudukka ichi bush burgulash buyicha bosim ostida uzatiladi. Burgulashga karab 
gidrostatik bosim ostidagi korishma burgulash joyidan gruntning karshiligini uchratib, kuduk 
devorlari buylab yukoriga kutarila boshlaydi, bunda u burgular bilan buzilgan gruntni olib chikib, 
va sirtga chikib, tindirgich- tushadi, undan nasos bilan keyin sirkulyasiya uchun yana kudukka 
uzatiladi. 
Kudukda bosim ostida bulgan loyli korishma devorlarining gruntini sementasiya kiladi, shu bilan 
suvning kirishiga tuskinlik kiladi, bu esa chukma kuvurning kulanilishini istisno etadi. Kudukka 
ishlov berish yakunlangan sung unga zarur bulganda armaturali sinch urnatiladi, vibrobunkerdan 
beton korishma betondan kuyilgan kuvur buylab kudukning tubiga kelib tushadi, yukoriga kutarilib, 
beton aralashma loyli korishmani sikib chikaradi. Kuduk beton aralashmasi bilan tula borgani sari 
beton eltuvchi kutarila boriladi. 
Xozirgi vaktda asosidagi maxsus polimer konsentratning muvoffakiyatli sinovlari utkazilmokda, u 
gidrotasiya jaraenida kudukning devorlarida ximoya pardasini xosil kiluvchi kolloidni burgulash 
korishmasini xosil kiladi, bu ortikcha gidrostatik bosim bilan kushilib ularning tukilishini oldini 
oladi. Murakkab geologik sharoitlarda obsadka kuvurlarini kullanmasdan burgulash burgulab 
tuldiriladigan Qoziqning butun chukurligi buyicha unga beton damlangandan sung uning 
yaxlitligini va Qoziqning en sirtida beton okib chikish va xosil kilgan joylari bulmasligini kursatdi. 

---

Kolloidli korishmadan foydalanish burgulash ishlarining unumdorligini jiddiy oshirishga, ularning 
tannarxi va mexnat sigimini kamaytirishga, ish sifatini kamaytirmasdan obsadka kuvurlariga bulgan 
extiejni keskin kamaytirishga imkon beradi. 
Kuduklarni obsadka kuvurlari bilan mustaxkamlash. Bu metod bilan Qoziqlarni kurish istagan 
gidrogeologik sharoitlarda mumkin buladi; obsadka kuvurlari kudukda koldirilishi eki Qoziqni 
taerlash jaraenida kudukdan olinishi mumkin(6.15 rasm). Tevoragiga utkazilgan kuvurlar bir biri 
bilan maxsus konstruksiyadagi kulflar bilan (agar bu inventor kuvurlar bulsa) eki payvandlab 
biriktiriladi kuduklar aylanma eki zarba usulida burgulanadi. Tevorakka utkazilgan kuvurlarni 
kudukni burgulash jaraenida gruntga botirish gidrolekrotlar bilan amalga oshiriladi. 
Zaboy jozalangandan sung va armatura sinchi urnatilgandan keyin kuduk vertikal siljuvchi kuvur 
metodi bilan betonlanadi. Kuduk beton korishmasi bilan tuldirila borgani sari inventor obsadka 
kuvurlari olib tashlash ishlari amalga oshirilishi mumkin. Kurilmada urnatilgan maxsus domkratlar 
tizimi kuvurga ilgarilanma –koyitma xarakat beradi, buning xisobiga beton korishmasi kushimcha 
torzda zichlashadi. Kudukni betonlash yakunlangandan sung Qoziqning boshini shoklantirish 
amalga oshiriladi. Kuvurdan gruntni vibrogreyfer bilan olib tashlab obsadka kuvurlaridan 
foydalangan xolda tikma Qoziqlarni taerlash buyicha kurilma kullaniladi (6.16 rasm). 
Tovoni kengaytirilgan burgulab tuldiriladigan Qoziqlar. Bunday Qoziqlarning diametri 0,6…2,0 
m, uzunligi 14…50 m buladi. Qoziqlarni kengaytirilishlarni kurishning 3 ta usuli mavjud. Birinchi 
usuli – kudukning pastki kismida beton korishmasini jadal zichlantirilib gruntni . Ishlar sifatini, 
shaklini (kengayshi tovoni kanday bulganini), beton grunt bilan kay darajada aralashib ketganini va 
uning kutarish kobiliyati kandayligini baxolash mumkin bulmaganda. 
Ikkinchi usulda kudukni 3 metrgacha diametrli kengaytirilishni xosil kilish uchun burgulash
kolonkasida ochiladigan pichok kurinishidagi maxsus kurilmaga ega bulgan stanok bilan kuduk 
burgulanali. (6.17 rasm). pichok er ustidan boshkariladigan gidravlik mexanizm bilan echiladi. 
SHtanganing aylanishida pichoklar, gruntni kirkadi, kirkilgan grunt kengaytirgich ustida joylashgan 
bad’yaga tushadi. Gruntni pichok bilan kesish va uni er sirtiga olib chikishdagi, bir necha operasiya 
ichida grunda kengaytirilgan bushlik xosil buladi. Kudukka betonni loylardan loyli korishma 
uzatiladi, u uzluksiz sirkulyasiya kiladi va kuduk devorlarining barkarorligini ta’minlaydi. 
Kengaytirilgan loylarni taerlashda bushlikni burgulashni kudukka grunt bilan ifloslangan 
korishmani tulik almashtirilguncha kadar kudukka yangi loyli korishmani uzatish bilan bir vaktda 
amalga oshiriladi. Kudukni loyixadagi chukurlikgacha burgulash tugallangandan sung yuurgulash 
kolonkasi kengaytirishi bilan birga tortib olinadi, kudukka armaturali sinch urnatiladi. Betonlash 
ishlari vertikal kuchuvchi metodi bilan olib boriladi. 
Kuvur beton korishmasi bir vaktda uzatilganda va u kutariladi. Beton korishmasi kovushok loyli 
korishma bilan tegishib, uz mustaxkamligini kamaytirmaydi. Betondan kuyilgan kuvurning pastki 
beton korishmasiga taxminan 2 m chukurlikda doimiy kuyilishi kerak: 
Loyli korishmaning betonda vujudga kelmasligi uchun betonlash uzluksiz amalga oshiriladi. 
6.15 rasm. Obsadka kuvurlarini kullanish bilan burgulab tuldiriladigan Qoziqlarning texnologik 
sxemasi: 

---

a- konduktorni urnatish va kudukni burgulash; b- obsadkali kuvurni botirish; v- kudukni kovlash; g- 
obsadka kuvurining keyingi buginini ettirishtirish; j- kudukni beton korishmasi bilan tuldirish va
obsadka kuvurini olib tashlash; 1- kudukni burgulash uchun ishchi organ;2- kuduk; 3- konduktor; 4- 
burgulash kurilmasi; 5- obsadka kuvuri; 6- armaturali sinch; 7- betondan kuyilgankuvur;8- 
vibrobunker. 
6.16 rasm. Obsadka trubolari (kuvurlari) ximoyasida gruntni kovlab tikma Qoziqlarni taerlashning 
texnologik sxemasi: 
a – obsadka kuvurini vibrokurilma bilan botirish; b- 
vibrogreyfer bilan obsadka kuvuridan gruntni kavlab olish; 
v- Qoziqni betonlash; g- obsadka kuvurini vibrokurilma 
bilan olish; 1- obsadka kuvuri; 2- vibrokurilma; 3- 
vibrogreyfer; 4- armatura sinchi; 5- beton korishmali bad’ya. 
Kengayishlarni kurishning portlatish usuli (6.18 rasm). 
Burgulangan kudukka obsadka (tevorok atrofini) kuvur 
urnatiladi. Kudukning tubiga xisobdagi massaga ega 
portlovchi modda zaryadi tushiriladi va detonator simlarini 
er sirtidagi portlatish mashinasiga keltiriladi. Kuduk 
1,5…2,0 m chukurlikda beton korishma bilan tuldiriladi, 
obsadka kuvuri 0,5 m kutariladi va portlatish amalga 
oshiriladi. Portlash energiyasi gruntni zichlashtiradi va sferik 
bushlikni xosil kiladi, bu bushlik obsadka kuvuridan 
tushaetgan beton korishma bilan tuldiriladi. SHundan sung obsadka kuvuri porsiyalab va zarur 
zichlashtirishlar bilan beton korishmasi bilan tuldiriladi. 
Boshmakli (tayanchli) burgulab tuldirilgan Qoziq. Bu usulning uziga xos xususiyati shundaki, 
bunda burgulangan kudukka obsadka kuvurini talab etilgan chukurlikka botirilgandan sung gruntda 
koldiriladigan, uchida erkin tayanadigan chuan boshmagi bulgan obsadka kuvuri tushiriladi. Beton 
korishmasini porsiyalab yuklab, uni muntazam zichlab va kuvurni kudukdan asta-sekin sugurib olib 
taertikma beton kozigi xosil kilinadi. 
6.17 rasm. gruntda bushlikni kengaytirgich bilan burgulash: 
A- kudukni burgulash vaktida kengaytirgichning xolati; b- ushaning 
uzi, bushlikni burgulash jaraenida; 1- grunt tuplagich; 2- kirkuvchi 
pichoklar; 3- kuduk; 4- ; 5-kengaytirilgan bushlik. 
6.18 rasm. Kamuflitli kengaytirgichli Qoziqlarni kurishning 
texnologik sxemasi: 
a- VV zaryadini tushirish va kudukni beton korishmasi bilan tuldirish; 
b- betondan kuyilgan kuvurni kutarish va portlatish bilan 
kengaytirilgan tovonni xosil kilish; v- kamuflitli kengaytirishi bulgan 

---

taer tikma Qoziq; 1- VV zaryadi; 2- portlatuvchi mashinaga tortilgan sim; 3- obsadka kuvuri; 4- 
kabul kiluvchi vornka; 5- beton korishma; 6- beton korishmali bad’ya; 7- kengaytirilgan tovon; 8- 
armaturali sinch. 
Kuvurbetonli Qoziqlar. Metodning prinsipial farki shundaki, uzunligi 40…50m gacha bulgan 
obsadka kuvurining pastki kismida bikr maxkamlangan bashmok (tayanch) buladi. Kuduk tubiga 
kuvur etgandan sung u erda koladi, chikarib olinmaydi, beton korishmasi bilan tuldiriladi. 
Suv ostida betonlash beton korishmasini kam xarakatlanuvchi grunt suvlarining yukori darajasida 
yuvilib ketishdan saklash uchun kullaniladi. Beton korishmasi obsadka kuvuriga nov (lotok) orkali 
emas, balki kudukning eng pastki kismigacha botirilgan truboprovod buyicha bosim ostida 
uzatiladi. Bosim tufayli korishma kuvurdan sikib chikariladi, pastdan boshlab kudukni tuldiradi va 
kudukda mavjud suvni xam yukoriga karab sikib, tepaga kutariladi. Kudukning beton korishmasi 
bilan tuldirish jaraenida betondan kuyilgan kuvur obsadka kuvuri bilan bir xil tezlikda kutarilishini, 
kuvurning pastki kismi doimiy ravishda etkizilgan beton korishmasining ustki kismidan 30…40 sm 
pastrokda bulishini kuzatib borish kerak. Kuduk tula tuldirilgandan sung suv bilan alokada bulgan 
beton korishmaning 10…20 sm li ustki katlami kirkib olib tashlanadi. 
Suvlangan gruntlarda tikma Qoziqlarni bosim ostida betonlashdan foydalanish mumkin, u beton 
korishmasini betononasoslar vujudga keltiradigan gidrostatik bosim ta’sirida kudukning butun 
balandligi buyicha uzluksiz iborat. 
Bosimli betonlash beton korishmasining suv bilan aralashishini, loyli korishma eki (burgulash 
materiallari) bilan aralashuvini istisno etadi. Korishmani tezligi Qoziqni betonlash jaraening 
uzluksizligi va kuduk beton bilan tuldirilgandan sung kotish boshlanguncha obsadka kuvurini 
karshiliksiz olib tashlash sharoitlaridan kelib chikib urnatiladi. Sepilaetgan beton korishmalarining 
xarakatchanligi 18…24 sm chegaralarida bulishi kerak. 
Pnevmozichlashtirilgan Qoziqlar. 
Qoziqlar filtrasiya koeffisienti katta bulgan suvga tuyingangruntlarda kullaniladi. Bu xolda 
kompressordan bosimning tebranishlarini silliklash uchun xizmat kiluvchi rostver orkali 
uzatiladigan xavoning uzgarmas yukori brsimida obsadka kuvuri bushligiga etkiziladi. Beton 
korishmasi unga katta bulmagan porsiyalar bilan maxsus moslama – beton korishmalarini tashish 
uchun kullaniladigan pnevmopurkovchi kurilmalar prinsipi buyicha ishlovchi shlyuz kamerasi 
orkali uzatiladi. SHlyuz kamerasi maxsus klapanlar bilan epiladi. Kameraga beton korishmasini 
uzatish pastki klapan epikligida va yukori klapan ochikligida amalga oshiriladi; kamerani korishma 
bilan tuldirishda yukori klapan epiladi, pastkisi aksincha ochiladi, korishma kudukka sikib 
chikariladi. 
Istalgan turdagi tikma Qoziqlarni tanaffuslarsiz betonlash lozim. Qoziqlar biri ikkinchisidan 1,5 m 
dan tanlanganlariga zarar etkazmaslik uchun bajariladi. Betonlanmagan kuduklar betonkuyuvchi 
kurilmaning ikkinchi utishida, avval betonlanganQoziqlar mustaxkamlikka va kutarish kobiliyatiga 
erishgandan sung betonlanadi. Ishlarning bunday ketma-ketligi taer kuduklarni xam, yangi 
betonlangan Qoziqlarni xam shikoetlanishlardan saklashni nazarda tutadi. 
Burgulab tikiladigan Qoziqlar bir kator kamchiliklarga ega, bu sabab ularning yanada keng 
kullanilishini tutib turadi. Bunday kamchiliklarga burgulash ishlarining unga katta bulmagan 
kutarish kobiliyatini, yukori mexnat sarfini, nobarkaror gruntlarda kuduklarni maxkamlash 
zarurligini, suvga tuyingan gruntlarda Qoziqlarni betonlash murakkabligini va bajarilgan ishlar 
sifatini nazorat kilish kiyinligini kiritish mumkin. 
Bosilgan kuduklarda Qoziqlar kurish kuruk gruntlarda etarlicha samaralidir. Bunday Qoziqlarni 
kurishda gruntda zichlashtirilgan zona yaratiladi, uning deformativligi pasayadi. Zichlashtirilgan
kuduklarda tikma Qoziqlarni kurish gruntni sirtga olib chikmasdan bosish metodi bilan amalga 
oshiriladi. 
Ishlarning mazkur texnologiyasi chuyan konusni yukoridan kup karra tashlab yuborish yuli bilan 
kuduk xosil kilishga asoslanadi, natijada kuduk kavlanadi. Keyin kuduk porsiyalab beton 
korishmasi, shagal eki kum bilan tuldiriladi va Qoziq asosida kengaygan kism xosil bulguncha 
zichlashtiriladi. YUkori kismida beton korishmasini etkizishda u vibrasiya yuli bilan zichlanadi. Bu 
metodning juda kup modifikasiyalari ishlab chikilgan. Gruntda uni olib tashlamasdan kuduklar va 

---

bushliklarni xosil kilish kuyidagicha amalga oshiriladi: uzoklar va obsadka kuvurlari bilan 
tukmoklar erdamida urib, vibrobotirgichlar va vibrotukmoklar bilan bosim yuli bilan; snaryadlar 
bilan urib va zichlashtirish bilan; pnevmourgichlar bilan bilan, gidravlik zichlashtirgichlar bilan 
kengaytirish orkali vintli kurilmalar erdamida bosish bilan. 
Zarbali arkonli burgulash stanogidan foydalanib shtamplpsh metodi xam kullaniladi (6.19 rasm). 
Avval bulajak Qoziq uzunligining ½ kismi chukurligida kuduk – burgulanadi, keyin kuduk zarb 
snaryadi bilan talab etilgan chukurlikkacha teshiladi. Kudukning pastki kismi 1,5…2 m ustunli bikr 
beton korishmasi yuklanadi va zichlashtiruvchi zarbalar bilan Qoziqning asosida kengaytirilgan 
tovon yasaladi. Kudukning chetiga obsadka kuvuri urnatiladi, armatura sinchi montaj kilinadi va 
Qoziqning yukori kismi betonlanadi. 
Qoziqlarni vibro shoklantirish metodi vibroformovotelning mavjudligi bilan xarakteridir. Uning 
tovok uchligi pastki kismida kuroklarga ega va bikr shtanga orkali vibropogrujatel bilan 
biriktiriladi. Vibropogrujatel (vibrobotirgich) ta’sirida uchlik gruntga botiriladi va kudukni xosil 
kiladi, u uchlik botib borgan sari kuduk chetida urnatilgan bunkerdan beton korishmasi bilan 
tuldiriladi. Kuduk burgulangandan sung uchlik biroz kutarladi, bunda uning kuraklari ochiladi, 
uchlikdagi bushlik orkali beton korishmasi kuduk tubiga tushadi. Uzi ochiluvchi urniga 
yukotiladigan chuyan boshmokdan foydalanish mumkin. 
6.19 rasm. SHtamplangan tovonli burgulab tikiladigan Qoziqning tuzilishi texnologik sxemasi: 
a- kudukni burgulash; b- kudukka obsadka kuvurini urnatish; v- kudukka bikr beton korishmasini 
kuyish; g- beton korishmasini asosga zichlashtirish; d- obsadka kuvurini tortib olish va aramatura 
sinchini urnatish; e- Qoziq ustunini chukurlik vibratori bilan zichlab betonlash; j- Qoziq kallachi 
opalubkasini kurish; 1- burgulash mashinasi; 2- kengaytirilgan tovonni kurish uchun osma 
kurilmani ishchi mexanizm; 3- obsadka kuvuri; 4- bikr beton korishmasini yuklash uchun nov; 5- 
zichlashtirish; 6- strelali kran; 7- armaturali sinch; 8 – beton korishmali bad’ya; 9- vornka; 10- 
shtamplangan kengaytirilgan tovon; 11- kollok opalubkasi. 
Zichlangan Qoziqlar kuruk boglangan gruntlarda foydalaniladi. Burgulanagan kudukka 
ekskavatorga maxkamlangan vibrobotirgich erdamida uchida olinuvchi temirbeton boshmogi 
bulgan pulat obsadka kuvuri loyixadagi belgigacha botiriladi. Kuvur bushligi 0,8…1 m ga beton 
korishmasi bilan tuldiriladi, uni vibropotirgichga osilgan maxsus zichlovchi shtanga erdamida 
zichlanadi (6.20rasm). natijada boshmok beton korishmasi bilan birga gruntga botiriladi, bunda 
kengaytirilgan tovon xosil buladi. Obsadka kuvuri beton korishmasi bilan doimiy zichlashtirilib 
porsiyalab tuldiriladi. Kuduk beton korishmasi bilan tula borgani sari vibrobotirgich ishlab turgani 
xolda ekskavator bilan obsadka kuaurini kutarish amalga oshiriladi, vibrobotirgich kuvurning uni 
tortib olish jaraenida beton bilan adgeziyasini kamaytiradi. 
Tez-tez zichlashtirilgan Qoziqlar obsadka kuvurini burgulangan kudukka uchiga kiydirilgan 
chuyan boshmogi bilan birga kokshi yuli bilan kuriladi, bunda boshmok gruntda kolodi ( 6.21 
rasm). Obsadka kuvuriga beton korishmasini yuklash 2…3 usulda kabulda porsiyalab amalga 
oshiriladi. Qoziqning kesimi shakllanadi va obsadka kuvuri orkali uzatuvchi karrali ta’sir 
kursatuvchi tukmok erdamida tartib olinadi. 
6.20 rasm. Zichlanagan Qoziqlarni kurishning texnologik sxemasi. 

---

 a- kudukni taerlash; b- beton korishmasining birinchi porsiyasini etkizish; v- vibrobotirgich bilan 
bikr biriktirilgan zichlovchi shtanga bilan beton korishmasini zichlashtirish; g- beton 
korishmasining keyingi katlamlarini etkizish va zichlashtirish; d- obsadka kuvurini tortib olish va 
Qoziq boshiga armaturali sinchni urnatish. 
CHuyan boshmokli obsadka kuvuri tukmok zarbalari ta’sirida gruntga loyixadagi belgigacha 
botiriladi. Botaetganda kuvur grunt zarralarini suradi va uni zichlaydi. Kuvur kuyidagi nuktasiga 
etganda uning bushligiga armaturali sinch tushiriladi (zarur bulganda), sung vibrobad’yadan vornka 
orkali obsadka kuvuri bushligiga konusi chukish 8...10 sm bulgan bikr beton korishma uzatiladi. 
Obsadka kuvuri 1 m balandlikkacha tulgandan sung unik utora boshlanadi, bunda boshmok unga 
bosim berib turgan, beton korishma ta’sirida sirgalib tushadi, kudukni tuldira boshlagan. Bunda 
obsadka kuvuri bilan biriktirilgan, korroli ta’sir kursatuvchi tukmok yukoriga va pastga navbati 
bilan yunalgan tez-tez muft zarbalar beradi. YUkoriga yunaltirilgan zarbalardan 1 min ichida kuvur 
gruntdan 4…5 sm chikariladi, pastki yunaltirilgan zarbalardan esa kuvur 2…3 sm ga botiriladi. 
Xususiy massasi ta’sirida kudukka kelib tushaetgan beton korishmasini obsadka kuvurining pastki 
chetining zarbalari xisobiga va tukmokning vibrasion ta’siri natijasida kuvur devorlariga betonning 
ishkalanishi xisobiga amalga oshiriladi, shu munosabat bilan barcha beton korishma doimiy 
ravishda vibrasiyada buladi va natijada kudukning pastki kismidagi grunt zichlanadi, beton 
korishmasining bir kismi kuduk devorlariga presslanib, ularning mustaxkamligini ortiradi. 
Obsadka kuvurida betonni bunday (zichlantirishi) kuvurni gruntdan tulik tortib olinguncha davom 
ettiriladi zarur bulganda chikarilaetgan obsadka kuvuriga tashki vibratorlar maxkamlanadi, ular 
betonning yukori katlamlarini sifatli zichlantirish imkonini beradi. Tez-tez Qoziqlarni 
armaturalangan kilib taerlash mumki armaturalash xisob- kitoblar buyicha amalga oshiriladi, ammo 
kupchilik xolatlarda armaturali sinchdan monolit rostverkni armaturalash bilan biriktirish uchun 
Qoziqningfakat yukori kismida foydalaniladi. Agar armaturalash Qoziqning butun balandligi 
buyicha kuzda tutilgan bulsa, u xolda armaturali sinchni obsadka kuvuriga betonlashni 
boshlamasdan oldin tushiriladi. 
6.21 rasm. Tez- tez Qoziqlarni urnatishning texnologik sxemasi: 
a- obsadka kuvurini tushirish; b- armatura sinchini 
urnatish; v- kuvur bushligiga beton korishmasini uzatish; 
g- obsadka kuvurini chikarish bilan bir vaktda beton 
korishmasini zichlash; 1- obsadka kuvuri; 2- koper;3- 
karrali ta’sir etuvchi tukmok; 4- armatura sinchi; 5- beton 
korishmasi bad’ya; 6- kabul kiluvchi vornka; 7- chuyan 
boshmok. 
6.22 rasm. kumli (gruntli) tikiladigan Qoziqlarni kurish 
sxemasi: 
a- obsadka kuvurini tushirish; b- kuvurni chikarib olish; 
v- ochiluvchi uchlik; 1- vibrobotirgich; 2- obsadka 
kuvuri; 3- sharnir; 4- uchlik darchasi;5- xalka. 
Kumli 
tikiladigan 
Qoziqlar 
bush 
gruntlarning 
zichlantirishning eng arzon usulidir. Boshmokli pulat 
obsadka kuvuri gruntga vibrobotirgich erdamida kiritiladi (6.2 rasm). loyixadagi belgiga etkandan 
sung u kisman kum bilan tuldiriladi, obsadka kuvurini kutarib olishda u kum massasi xisobiga 
boshmokdan ajraladi va vibrobotirgich erdamida sirtga olib chikiladi, bunda grunt 
vibrotitroshlardan zichlashadi. Kushimcha va samarali zichlashtirishga kudukka suv kuyma bilan 
erishishi mumkin. Diametri 32… 50 sm bulgan kuvurlar kullaniladi; kuvurni tortib olishda unda 
doim balandligi 1,0… 1,25 m bulgan kum katlami bulishi kerak. Bu usul chukurligi 7 m gacha 
bulgan kuduklar uchun kullanilishi mumkin. 
Gruntbetonli Qoziqlar. Gruntbetonli Qoziqlar keng kullaniladi, ular ichida maxsus kesuvchi va bir 
vaktda korishmani aralashtiruvchi kuraklari bulgan ichi bush burgulash shtangasi bulgan burgulash 
kurilmalari erdamida kuriladi.bush kumchi gruntlarda kerakli belgigacha kuduk kazilgancha sung 

---

ichi bush shtangagacha bosim ostida korishma aralashtiruvchi kurilmadan uvsementli suspenziya 
(korishma) uzatiladi. Burgulash shtangasi teskari aylanishida yukoriga kutarila boshlaydi, grunt 
sement korishmasiga tuyinadi va burgu bilan kushimcha ravishda zichlanadi. Natijada gruntni 
kovlobolmasdan joyida taerlangan sement- kumli Qoziq xosil buladi. 
Burgu burab kiritiladigan Qoziqlar. ( chukur inshootlar uchun kotlovanlarni mavjud inolarga yakin 
joyda kurishiga tugri keladi.) Bunda yuzaga keladigan dinamik ta’sirlar sabali Qoziqlarni va 
shpuntli kokish ularning deformasiyasiga olib kelishi mumkin. Burgulab tikiladigan Qoziqlarni 
kurishda, obsadka kuvurining botirilishi kuvur bushligidan gruntni ilgarilib chikarilishi yuz beradi, 
bunda kushni turgan poydevorlar ostidan grunt massivining chikib ketishi mumkin buladi, bu xam 
mavjud kurilishlarning deformasiyasiga olib kelishi mumkin. 
Devor gruntda metodidan foydalanish eki kuvurlarni botirish uchun loyli korishmadan foydalanish 
loyixaning kimmatlanishiga olib keladi. 
Bu metodlarda tabiy er osti muxiti va uning muvozanati buziladi, bu esa noxush natijalarga eki 
kurilishning kimmatlashishiga olib kelishi mumkin. 
Kurilish zich bulgan xollarda burgulab burab kiritiladigan Qoziqlarni kullanish maksadga 
muvofikdir. Bu metodning moxiyati shundan iboratki, metall kuvur gruntga kokilmaydi, balki burab 
kiritiladi (6.23 rasm). Kuvurga zavod sharoitida diametri 10…16 mm bulgan 200…500 mm 
kadamli tor shnek uraladi. Grunt sharoitlariga boglik xolda zarur bulganda suvni kuvur jismiga 
kiritilmaslikka imkon beruvchi, berk eki yukotiladigan zaglushka balon jixozlanishi mumkin. 
Kuvurni burab kiritishda atrofidagi grunt kisman zichlanadi, uning taxminan 15…25% tashkariga 
sikib chikariladi. 
6.23 rasm. Burgulab burab Qoziqning sxemasi: 
1- metall kuvur; 2- uramani kuvurga payvandlash; 3- diametri 10…16 mm bulgan 
200…400 mm kadamli uram; 4- butsimon (xochsimon) berk eki yukotiladigan 
uchlik; 5- krestovina; 6- metall disk. 
Agar kuvurning pastki kismi berk bulsa, unga loyixadagi belgigacha buralgandan 
sung unga armatura sinchi kuyiladi va u beton korishmasi bilan tuldiriladi. Uchi 
yukotiladigan kuvurlar uchun unga armatura sinchi kuyiladi, kuvur beton bilan 
tuldiriladi, betonning kotishi jaraenida kuvur burab olinadi, gruntda boshmok koladi, 
unga temirbeton burgulab Qoziq tayanadi. Juda zich gruntlarda kudukni ancha 
kamrok chukurlikdagi (1 mgacha) kudukni dastlabki burgulash mumkin va bunda 
kudukning diametri kuvurning diametridan kichik bulishi kerak. Burab kiritiladigan 
kuvurlarning diametri 300…500 mm, uzunligi 4 dan 20m gacha. Muximi shundaki, 
texnologiya 5 kavatli mavjud binolar yakinida taxminan 40 sm masofada, unda 
baland binolar yakinida taxminan 70 sm masofada ishlarni bajarishga imkon beradi. 
Keyingi yillarda maxsus stanoklar erdamida barpo etiladigan, kutarish kobiliyati katta bulgan 
chukur urnatiladigan kuvvatli tayanchlar kurinishidagi poydevorlar keng tarkaldi.( 6.24 rasm). 
Gruntga ishlov berish kudukka tushiriladigan obsadka kuvuri ichidagi greyfer kovsh( chumich) 
erdamida amalga oshiriladi. Gruntga ishlov berish vaktida kuvurlarning pastki uchi kuduk 
zaboyidan pastrokda joylashishi kerak. Zaboyni tozalash greyferni kovsh bilan amalga oshiriladi. 
Kudukka armatura sinchi urnatilgandan sung vertikal kuchuvchi kuvur metodi bilan betonlash 
amalga oshiriladi; betondan kuyilgan kuvurning beton korishmasiga botrilishi kamida 1 m ni tashkil 
etishi kerak. 
6.24 rasm. Diametri 2…3,5 m bulgan burgulab tuldiriladigan Qoziqlarni kurishning texnologik 
sxemasi: 

---

a- burgulash stanogini urnatish; b- 
kudukka ishlov berish; v- zaboyni 
tozalash; g- armaturali sinchni 
urnatish; e- Qoziqni betonlash; 1- 
burgulash kurilmasi; 2 –obsadka 
kuvuri; 3 –greyfer kovsh; 4- 
armaturali 
sinch; 
5- 
betondan 
kuyilgan kuvur.