Mavzu : O’simlik jamoasi fitosenoz tarkib

Mavzu : O’simlik jamoasi fitosenoz tarkib

Har qanday ekologik tizimning asosini oziq zanjiri tashkil qiladi. Har bir trofik darajada biomassaning shakllanishiga oziqning hammasi ham sarf bo’lmaydi. Oziqning hazm bo’lmagan qismi tashqariga chiqariladi bu - ekskretsiya deyiladi.

• Oziqning o’zlashtirilganlik darajasi oziqning tarkibi va organizmning biologik xususiyatlari bilan bog’liq bo’lib 12- 75 % tashkil qiladi

• Oziq zanjiridagi organizmlar sonini yoki massasini to’rtburchak shaklda joylashtirib chiqilsa, matematik jihatdan piramidaga o’xshash shakl hosil bo’ladi . Ekologik piaramida ekosistemadagi organizmlarning nisbatini ko’rsatuvchi grafikdir. Bu grafikning eng pastki asosini produsentlar tashkil etadi.

yirtqich
O’txo’r
O’simlik

O’rmon ekosistemalarida va suvda produsentlarga nisbatan konsumentlar soni ko’p bo’ladi. Shuning uchun o’rmon va suv ekosistemalarida ekologik piramida teskarisiga hosil bo’ladi. Ya’ni ekologik piramidaning asosi ingichka yuqori qizmi esa katta bo’ladi.

• O’rmon ekosistemalarida va suvda produsentlarga nisbatan konsumentlar soni ko’p bo’ladi. Shuning uchun o’rmon va suv ekosistemalarida ekologik piramida teskarisiga hosil bo’ladi. Ya’ni ekologik piramidaning asosi ingichka yuqori qizmi esa katta bo’ladi.

yirtqich
O’txo’r
O’simlik

Ekologik piramida qoidasi

• Ekologik piramida qoidasi

Masalan	produsentlar	Birinchi tartib konsument	Ikkinchi tartib konsument	Uchinchi tartib konsument
	1000 kj	100 kj	10 kj	1 kj

I o’simlik - 10000 kg

• I o’simlik - 10000 kg
• II o’txo’r - 1000 kg
• III yirtqich - 100 kg
• IV yirik yirtqich - 10 kg
• Ekologik piramida qoidasi: Oziq bir trofik darajadan ikkinchi trofik darajaga o’tganda 10 % ga proggressiv kamayib boradi .

Ekologik piramidani dastlab nemis olimi R.Lindeman o’rgangan va uni 10 % qoida deb atagan. Keyinchalik bu qonunni 1927 yilda angliyalik olim Ch. Elton o’rgangan va Ekologik piramida qoidasi deb fan kiritgan .

• Ekologik piramidani dastlab nemis olimi R.Lindeman o’rgangan va uni 10 % qoida deb atagan. Keyinchalik bu qonunni 1927 yilda angliyalik olim Ch. Elton o’rgangan va Ekologik piramida qoidasi deb fan kiritgan .
• Ekologik piramida ekosistemadagi produsent , konsument va redusentlarning o’zaro nisbatini ko’rsatadigan grafik tasvirdir.
• Ekologik piramida 3 xil bo’ladi :
• Son
• Biomassa
• energiya

Masalan:

• Masalan:

yirtqich
O’txo’r
O’simlik
Redutsent soni
Produsent soni
O’simlik soni
Redusent massasi
Produsent massasi
O’simlik massasi
energiya
energiya
energiya

Mavzuni mustahkamlash uchun masalalar

• Mavzuni mustahkamlash uchun masalalar
• 4 masala. Produsentning biomassasi – 700 000 kg. Qarchig’ayning biomassasi – 7 kg. qarchig’ay nechanchi tartib konsument bo’la oladi.

• Yechilishi

Produsent	Birinchi tartib konsument	Ikkinchi tartib konsument	Uchinchi tartib konsument	To’rtinchi tartib konsument
700000 kg	70000 kg	7000 kg	700 kg	7 kg

• 5 masala.
• O’simlik - quyon- tulkidan iborat oziq zanjirida o’simlik massasi 100 t. Agar bir tulkining massasi 10 kg bo’lsa, tulkilar populyatsiyasidagi individlar sonini aniqlang.

• 100 t * 1000= 100 000 kg o’simlik
• O’simlik- quyon- tulki
• 100 000 kg 10 000 kg 1000kg
• 1000kg / 10 kg = 100 ta javob : 100 ta tulkidan iborat.

• E’tiboringiz uchun rahmat