Mavzu : Milliy g’oya: O’zbekistonni rivojlantirish strategiyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari Glossariy

Vayronkor g’oyalar - inson va jamiyatni tubanlikka boshlaydigan, odamlarni 
g’arazli niyat va qabih maqsadlarga undaydigan, xalqlar va davlatlarni tanazzul va 
halokatga mahkum etadigan g’oyalar bo’lib, ularga bosqinchilik, terorchilik, 
aqidaparastlik, jaholatparastlik, irqchilik, millatchilik, mahalliychilik, vatansizlik 
g’oyalari kiradi.
Dunyoviy g’oyalar - har bir elat, millat, xalq, davlat va jamiyat ehtiyoj va 
manfaatlaridan kelib chishan holda inson huquqi va erkinliklarini, demokratik 
qadriyatlarning ustuvorligini ta’minlash asosida ularni ezgu maqsadlar sari 
yetaklaydigan fikrlar majmuiga aytiladi.
Diniy g’oyalar - har bir diniy ta’limot va oqimning asosini, diniy iymon-
e’tiqodning negizini tashkil etuvchi da’vatlar, aqidalar, qadriyat va maqsadlar 
ifodalangan qarashlar majmuiga aytiladi. Ular muayyan dinning mavjudligini 
ta’minlab beruvchi omil bo’lib xizmat qiladi. 
Falsafiy g’oyalar - tabiat, jamiyat, inson tafakkuri haqidagi ta’limotlarning 
asosini tashkil etadigan, olam va odam to’grisidagi eng umumiy tushuncha va 
qarashlardan iborat bo’lgan, metodologik ahamiyat kasb etadigan fikrlar majmuiga 
aytiladi. 
Milliy g’oya - millatning o’tmishi, buguni va istiqbolini o’zida 
mujassamlashtirgan, uning tub manfaatlari va maqsadlarini ifodalab, taraqqiyotga 
xizmat qiladigan ijtimoiy g’oya shakli hisoblanadi. 

---

Ateizm (yun. a — inkor, theos - xudo; xudoni, dinni inkor etish) — falsafiy-
materisshistik ta’limot. Ateizm dinlar voqelikni noto’g’ri aks ettiradi, deb e’tirof 
etadi. Ateizm har qanday din, g’ayritabiiy kuch, xudolar, ruhlar mavjudligini, 
ruhning abadiy-ligi va bir mavjudotdan boshqasiga o’tishi, dunyo va undagi barcha 
narsalarni yo’qdan bor bo’lishini inkor etadi.
Teizm (yun. theos — xudo) - olamni Xudo tomonidan yaratilganini tan olgan 
diniy-falsafiy ta’limot. Xudo olamdan tashqarida turadi, olamni o’z irodasi bilan 
yaratgan va unda mavjud bo’lgan mutlaq shaxs deb tushunadi. Narigi dunyodagi 
xudoni tan olish teizmni panteizmdan, xudoning doimiy faolligini tan olish esa 
teizmdan farqlantirib turadi . 
Monizm – (monos – bir, yagona) olamning ibtidosi bittaligini, butun 
mavjudotning yagona mohiyatga egaligini e’tirof etuvchi falsaviy g’oya, yondashuv.
Dualizm – (lot. dualis – ikki yoqlama) olamning vujudga kelishi, mavjudlik 
qonuniyatlari ham ruhiy-ilohiy, ham moddiy asosga egaligini e’tirof etuvchi falsafiy 
g’oyaga asoslangan ta’limot (yahshilik va yomolik). 
Idealizm – (yunon. Idea – g’oya, tasavvur, tushuncha) olam va odamning 
yaralishi, tabiat va jamiyatning mohiyati va rivojida ruhiy moddiy bo’lmagan 
omillarni ustuvor deb biluvchi falsafiy g’oyaga asoslangan yo’nalish. 
Mafkura - muayyan ijtimoiy guruh, qatlam, elat, millat, xalq jamiyat, davlat 
ehtiyoj va manfaatlari, orzu-istak, maqsad va intilishlarini, ijtimoiy-ma’naviy 
tamoyillarini ifoda eta-digan g’oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalari 
tizimidir.