Мавзу – Кенглик, нарҳ, ички даража мезонлари. Икки-йўналтирилган излаш Режа

Ахборот излашнинг қуйидаги турлари мавжуд: мослиги бўйича излаш. Излаш аргументи бир ёки бир нечта белгилар (ёзув майдонлари) номи ва уларнинг қийматларидан иборат бўлади. Излаш жараёнида ахборот массивидан номланган майдонларнинг қийматлари кўрсатилган ёзувлар ажратилади. Бу ҳолда бевосита мос тушиш маълумотни чиқариб бериш мезони ҳисобланади. Бундай излаш натижасида муайян белгиларнинг аниқ қийматларига эга бўлган объектлар тўғрисида маълумотлар олинади.
Интервал бўйича излаш. Излаш аргументи бир ёки бир неча белгилар номидан ва бу белгилар қийматларининг ўзгариш чегарасидан иборат бўлади. Излаш жараёнида ахборот массивидан тегишли майдонларининг қиймати белгиланган чегараларда ётадиган кўплаб ёзувлар ажратиб олинади. Бу ерда белгиланган интервалга тегишли маълумотларни чиқариб бериш мезони ҳисобланади. Излаш натижасида фойдаланувчини қизиқтирган белгилар қиймати кўрсатилган диапазон чегарасидан чиқмайдиган объектлар тўғрисидаги маълумотлар олинади.
Ифодалар бўйича излаш. Излаш аргументи арифметик ёки назарий-кўплик ифодаси ёки буль алгебраси формуласидан иборат бўлади. Белгиларнинг номи операнда
ҳисобланади. Излаш жараёнида массивнинг барча ёзувлари тегишли майдонларидаги мавжуд нарсалар устида зарур операциялар бажарилади: ёки излаш аргументи билан
белгиланган ифоданинг қиймати ҳисоблаб чиқилади, ёки назарий-кўплик операциялари бажарилади, ёки ифоданинг ҳақиқийлиги аниқланади. Бундай излашда фойдаланиладиган чиқариб бериш мезонлари мантиқий мезонлар деб аталади. Анча мураккаб бўлган сўровлар, одатда, шундай шаклга келтириладики, бунда юқорида санаб ўтилган излаш турларидан бири билан уларни амалга ошириш мумкин бўлсин. Ахборот излаш процедураси кўпинча излаш мантиқи ва излаш стратегияси нуқтаи назаридан қаралади.
Излаш мантиқи излаш топшириқларининг сўзлар билан берилган мазмуний баёнини белгилаб беради, излаш аргументи турини аниқлайди, топилган ахборотнинг сўровга мослигини баҳолаш мезонларини белгилайди. Излаш мантиқи компьютернинг хотира қурилмасида ахборот массивларини ташкил этишнинг ўзига хос хусусиятлари, компьютернинг тури ва конфигурацияси, ҳисоблаш тизимининг математик таъминоти кабиларга боғлиқ бўлмайди. Айнан излаш мантиқи излаш самарадорлиги – тўлиқлиги ва аниқлигини баҳолашни белгилайди.