Mavzu : Davlat obligatsiyalari

Variantlarning xususiyatlari va asosiy tushunchalari.
1. Opsion - mulkka egalik huquqini sotib olish yoki sotish huquqi.
2. Variant xaridori- aktivni ma'lum bir narxda sotib olish (sotish) huquqini olgan investor.
3.Optsionning sotuvchisi (elementi).- optsionni yozgan, u uchun mukofot olgan va optsion xaridorining iltimosiga binoan aktivni sotish (sotib olish) majburiyatini olgan investor.
4. Premium (opsiya narxi) optsion sertifikati evaziga sotuvchiga to’lanadigan optsion narxidir. U asosiy aktivning birligi uchun belgilanadi.
5. Opsionlar bilan operatsiyalar juda foydali, chunki optsion uchun kichik mukofot to'lash orqali investor qulay holatda foyda oladi, bu mukofotning foizi sifatida yuzlab foizlarni tashkil qilishi mumkin.
6. Xaridor uchun optsionlar bilan operatsiyalar xavfi minimal bo'lib, to'langan mukofotning qiymati (shartnomani sotib olish qiymati) bilan o'lchanadi.
7. Variant o'z xaridoriga ko'p tanlovli strategiyalarni taqdim etadi: har xil ish tashlash narxlari va barcha mumkin bo'lgan kombinatsiyalarda etkazib berish muddatlari bilan sotib olish va sotish optsionlari.
Muvaffaqiyatga qarab ikki xil variantlar mavjud:
- amerikacha variant optsionning amal qilish muddati davomida istalgan kunda amalga oshirilishi mumkin;
- Evropa varianti optsionning amal qilish muddati tugashi bilan amalga oshiriladi.
Aksariyat opsion shartnomalari amerikacha uslubda.
Agar investor optsion sotib olsa, u uzoq davom etadi. Agar u yozsa yoki sotsa, u qisqa pozitsiyani egallaydi.
Ikki turdagi variantlar mavjud:
1. Sotib olish imkoniyati ("qo'ng'iroq") egasiga opsion sotuvchisidan asosiy aktivni shartnomada belgilangan narxda sotib olish huquqini beradi. Xaridor sotuvchiga mukofot to'laydi, sotuvchi optsion egasining birinchi iltimosiga binoan asosiy aktivni sotishga majburdir.
Agar optsion shartnomasi bo'yicha aktivning narxini X deb belgilasak; P - optsionni amalga oshirish vaqtidagi narx; i - bu optsion uchun to'langan mukofot, keyin quyidagi umumlashmalarni amalga oshirish mumkin:
Agar P > X bo'lsa, u holda xaridorning moliyaviy natijasi (P - X - i) ga teng;
Agar P X bo'lsa, moliyaviy natija (- i) ga teng bo'ladi.
Moliyaviy natijalar optsion sotuvchisi:
Qachon P > X - (X - P + i);
Qachon P X - (+ i).
2. Put opsiyasi- egasiga opsion sotuvchisiga asosiy aktivni belgilangan narxda sotish huquqini beradi. Sotuvchi optsion egasining birinchi talabiga binoan aktivni sotib olishga majburdir.
Put optsioni xaridorining moliyaviy natijasi:
Agar R< Х - (X - P - i);
Agar P > X - (- i).
Sotuvchining moliyaviy natijasi aksincha bo'ladi.
Optsion narxi optsion yozilayotgan paytdagi joriy bozor narxidan (SPOT) farq qilishi mumkinligi sababli, optsionning quyidagi toifalari ajratiladi:
1. G'alaba bilan variant- agar optsion darhol amalga oshirilsa, investor foyda oladi. Bunday holda, P>X qo'ng'iroq opsiyasi uchun, put opsiyasi uchun P<Х.
2. Yutuqsiz variantlar - zudlik bilan amalga oshirilganda moliyaviy natija nolga teng R=X.
3. Variantlarni yo'qotish - zudlik bilan amalga oshirish yo'qotishlarga olib keladi. Bunday holda, qo'ng'iroq opsiyasi uchun P<Х, для опциона "пут" Р>X.
Birja opsiyalari. Odatda, birja o'z listingiga aktsiyalari kiritilgan va opsion shartnomalariga ruxsat berilgan kompaniyalar ro'yxatini belgilaydi. Har bir turdagi aksiyalarning bozor narxiga qarab, optsionlar opsion tuzilgan aksiyalar soniga qarab farq qilishi mumkin. Qoida tariqasida, bu raqam standart bo'lib, 100 yoki 1000 ta aktsiyadir.
Aksiya optsionining asosiy xususiyatlari:
- optsion narxi- har bir aktsiya uchun mukofot optsion turiga, yetkazib berish oyiga va amalga oshirish narxiga bog'liq;
- aktsiya bahosining minimal o'zgarishiga mos keladi;
- - shartnoma asosidagi aktsiyalar soniga narx qadamining mahsuloti;
- odatda uch oy;
- variantni amalga oshirish- aksiyalarni optsionning ish tashlash bahosida jismoniy yetkazib berish.
Indeksdagi variantlar. Indeks optsionlari odatda fyuchers shartnomalari kabi bir xil fond indekslarida sotiladi. Bu fyuchers shartnomalari va indeks variantlari kombinatsiyasiga asoslangan xedjlash va spekulyativ strategiyalar uchun qo'shimcha imkoniyatlar beradi.
Indeks variantining asosiy xususiyatlari:
- optsion narxi- indeks ballaridagi mukofot, ya'ni. kutilayotgan indeks o'zgarishi;
- optsion narxining minimal o'zgarishi (qadam) minimal indeks o'zgarishiga mos keladi;

Xulosa
1. Tavakkalchilik-bu muqarrar tanlov vaziyatidagi noaniqliklarni bartaraf etish bilan bog„liq jarayonda ko„zlangan natijalarga erishish omadsizlik va maqsaddan chekinish ehtimolini miqdor va sifat jihatdan baholash imkoniyati mavjud holdagi faoliyatidir. «Tavakkalchilik»-xodisasida uning mohiyatini tashkil etuvchi va o„zaro bog„liq bo„lgan quyidagi asosiy elementlarini ajratib ko„rsatish mumkin: -tanlangan muqobillikni (alternativani) amalga oshirish maqsadida ko„zlagan maqsaddan chekinish mumkinligi; -ko„zlagan natijaga erishishning ehtimolligi. -ko„zlagan maqsadga erishish uchun ishonchsizlik (ishonchning yo‟qligi) -muqobillikni noaniq sharoitdagi tanlovni amalga oshirish bilan bog„liq moddiy, ma‟naviy va boshqa yo„qotishlarning mavjudligi. Tavakkalchilikning muhim elementlaridan biri bu tanlangan maqsaddan chekinish ehtimolini borligidir. Bunday holdagi farqlanish ijobiy va salbiy xislatda bo„lishi mumkin. Ko„rsatib o„tilgan elementlar, ularning o„zaro bog„liqligi va o„zaro ta‟sirchangligi tavakkalchilikning mazmun mohiyatida namayon bo„ladi. 2. Tavakkalchilik-faoliyatining xilma-xilligini ifodalar ekan, bir tomondan tanlov muqarrarlik vaziyatida va noaniqlik sharoitidaligi murakkab uslublar bilan umum ahamiyatga moil natijalarni olishga yo„naltirilgan bo„ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

O‘zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” //Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: “Sharq” nashriyot matbaa-konserni. 2015-yil.
2. O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’grisida”gi Qonuni // Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: “Sharq” nashriyot matbaa-konserni. 2014-yil.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari va Vazirlar Mahkamasining Qarorlari.
4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 30-maydagi “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot texnologiyalarini joriy etish to‘g‘risida”gi PF-3080 sonli farmoni.
5. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining jamoat ta'lim axborot tarmog‘ini tashkil etish to‘g‘risida” 2015-yil 28-sentabrdagi PQ-191-sonli Qarori.
6. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2012-yil 6-iyundagi 200-sonli Qarori.
7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi 2015-yil 16-fevraldagi 25-sonli Qarori.
8. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining jamoat ta'lim axborot tarmog‘ini tashkil etish to‘g‘risida” 2016-yil 28-sentabrdagi PQ-191-sonli Qarori.
9. https://zoo-vse.ru/uz/vidy-monopolii-v-ekonomike-chto-takoe-monopoliya-ponyatie-vidy-dostoinstva-i.html
10. https://www.gazeta.uz/oz/2020/05/28/say-no-to-monopoly/#!“