Mavzu : burģulash inshoatlari mantaj qilish va qurish

Mavzu :burģulash inshoatlari mantaj qilish va qurish

1. Burg’ulash minora va machtalari;

2. Burg’ulash minoralarini ko’rsatkichlari va texnik xaraktyeristikalarini ;

3. Burg’ulash inshootlarini montaj qilish va ko’chirish.

1.. Burg’ulash minora va machtalari.

Burg’ilash minoralari va machtalari quyidagilar uchun mo’ljallangan:

- burg’ilash va mustahkamlash quvurlari bilan tushirish-ko’tarish operatsiyalarni bajarish;

- yuksizlanib burg’ilashda tal (osma chig’ir) tizimda burg’ilash kolonnasini saqlab turish;

- quduqdan chiqarilgan shamlarni o’rnatish;

-tushirish-ko’tarish operatsiyalarini mexanizatsiyalash vositalarini joylashtirish.

Minoralar va machtalar quyidagi foydalanish-texnik talablarga javob berishi kerak:

- burg’ilash jarayonida yoki avariyalarni bartaraf qilishda paydo bo’ladigan maksimal yuklamalarda yetarlicha mustahkam va turg’un bo’lish;

- tal blokini, elevatorni joylashtirish uchun va burg’ilash shamlari hamda kolonkali to’plamlar bilan manevr bajarish uchun zarur balandlik zaxirasiga ega bo’lish;

- geologiya qidiruv ishlarida xavfsizlik qoidalariga javob berish;

- imkon qadar kichik vaznga va gabarit o’lchamlarga, shuningdek montaj-demontaj ishlarida tashishga qulaylikni va oddiylikni ta’minlaydigan konstruksiyaga ega bo’lish.

Minora – bu foydali yuklama qabul qiluvchi kamida uchta tayanchi bo’lgan konstruksiya, machta esa – bitta yoki ikkita shunday tayanchlari bo’lgan konstruksiya. Minoralar va machtalar, ularning tuzilishi va ma’lum sharoitlarda qo’llash imkoniyatlari to’g’risida to’liq tushuncha beradigan, ularning vazniga, gabarit o’lchamlariga va montaj-demontaj ishlarining usuliga ta’sir ko’rsatadigan, fazaviy geometrik shakli bo’yicha tavsiflanadi. Ushbu belgisi bo’yicha minoralar piramidasimonlarga va minorasimonlarga (kesik piramida ko’rinishida), machtalar esa – prizmasimonga, piramidasimonga, A-simonga va langarcho’pliga bo’linadi.

Burg’i minoralari profilli prokat quvurlaridan, kam o’zlashtirilgan va borish qiyin bo’lgan o’rmon hududlarida – yog’ochdan ishlab chiqiladi. Profilli prokatga nisbatan quvurlar kattaroq siquvchi yuklamalar qabul qilishi mumkin, undan tashqari, yuk ko’tarish qobiliyati teng quvurli konstruksiyalar kichik vaznga ega. Metall minoralar yog’ochga nisbatan 8-10 barobar chidamliroq, yuk ko’tarish qobiliyati kattaroq, yong’in jihatdan xavfsiz.

Burg’i minoralari uch va to’rt yoqli bo’lishi mumkin. To’rt yoqli minorasimon minoralar asosan turli chuqurlikdagi vertikal quduqlarni burg’ilash uchun keng qo’llanadi. Bu minoralar katta gabarit o’lchamlarga ega, sShuning uchun transportda tashishga qulay bo’lish uchun ular qismlarga ajraladigan bo’ladi. Qidiruv ishlarida qo’llanadigan 18-26 m balandlikdagi metall minoralarning elementlari – stoykalar, kamarlar, tirgovichlar va xomutlar - bir xil bo’ladi. Stoykalar va kamarlar odatda quvurlardan, tirgovichlar – ugoloklardan, quvurlardan yoki chiviqdan, xomutlar esa – po’lat tunukadan ishlab chiqiladi.

Minoraning yoqi (6.1-rasm) kamarlar 2 bilan panellarga bo’linadi. Stoykalar 1, kamarlar va tirgovichlar 3 ulangan joy tugun deyiladi, ularni ulovchi detal esa – xomut 4. Pastki 6 va yuqori 7 ramalar stoykalardan iborat bo’lgan oyoqlar uchlariga o’rnatilgan boshmoqlarga mahkamlanadi. Minoraning old va orqa yoqlarida kolonkalarni to’plamlarni, burg’ilovchi va mustahkamlovchi quvurlarni taglamalardan ko’tarish va quduqning og’ziga tashish uchun zarur bo’lgan darcha-peshtoq 5 mavjud. Montaj-demontaj ishlarida kronblokni ko’tarish va tushirish uchun yuqori ramada montaj g’altakli fonar (chiroq) 8 o’rnatilgan. Minoraning barcha elementlari boltlar bilan ulangan, bu zarurat bo’lganda ko’chirish vaqtida ularni qismlarga ajratish imkonini beradi.



6.1-rasm. Minora.

Balandligi va yuk ko’tarish qobiliyati har xil bo’lgan minorasimon minoralar tuzilish jihatdan bir biridan kam farq qiladi. Eng keng tarqalgani - 1600 m gacha chuqurlikdagi geologiya qidiruv quduqlarini burg’ilash uchun mo’ljallangan minora VRM-24/30 (6.2-rasm). U rama-chana ko’rinishidagi metall asosga montaj qilinadi. Minoraning oyoqlari asos bilan ikkita boshmoq va ikkita sharnirli tayanch yordamida ulanadi.



6.2-rasm. Minora.

Yuqori ramada to’rtta shkivli kronblok va montaj g’altakli fonar o’rnatilgan. Yettinchi panel kamarlarida burg’ilovchining ikkinchi yordamchisi uchun ishchi maydoncha o’rnatilgan, to’rtinchi panel kamarlarida esa lebedka barabaniga arqon to’g’ri o’ralishi uchun tortuvchi g’altak montaj qilingan. Ishchi maydonning darajasigacha minora o’tish maydonlari bo’lgan metall asosiy zinapoyalar bilan, yuqoriroq esa – tonnel turdagi zina bilan jihozlangan.

Minora oyoqlari, uchta pastki panellar va ishchi maydon tagidagi kamarlar 102/90 mm diametrli yaxlit tortilgan quvurlardan, qolgan kamarlar esa – 60/50 mm diametrli quvurlardan bajarilgan. Uchta pastki panellarning tirgovichlari 24 mm diametrli po’lat chiviqlardan, barcha qolganlari esa – 20 mm diametrlidan ishlab chiqilgan.

Pirmidasimon uchyoqli minora – uch oyoqlar (6.3-rasm) borish qiyin bo’lgan va kam o’zlashtirilgan hududlarda chuqur bo’lmagan (kamdan-kam 300 m ortiq) vertikal va qiya quduqlarni burg’ilash uchun qo’llanadi, bunda seriyalab chiqariladigan machtalar va minoralarni qo’llash imkoni bo’lmaydi yoki iqtisod jihatdan foydasiz bo’ladi. Bunday minoralar odatda quvurlardan, o’rmon hududlarida esa – yog’ochdan bo’ladi. Minoraning oyoqlari 1 yuqorida shkvoren bilan ulanadi, shkvorenga kronblok 4 osiladi. Uning pastki ilgagidan minora oyoqlariga mahkamlanadigan straxovka arqoni yoki zanjiri 5 o’tkaziladi. Oyoqlar qattiqlikni ta’minlash uchun har 2,5-3 m dan keyin maydonchalar-polati 3 mahkamlangan kamarlar bilan bog’lanadi. Zina 6 orqa oyoqqa mahkamlanadi yoki polatilar orasida joylashadi. Qiya quduqlar burg’ilanganda yuklanmagan elevatorni yo’naltirish uchun nov 2 ko’zda tutiladi.



6.3-rasm. Piramidasimon uch yoqli minora.

Burg’i machtalari har xil chuqurlikdagi quduqlarni gorizontga 90-70° qiyalik burchagi ostida burg’ilashda qo’llanadi. Minorasimon minoralarning balandligiga va yo’q ko’tarish qobiliyatiga teng balandlikda va yo’q ko’tarish qobiliyatida ularning metall sarfi kamroq va yechiladigan detallarining soni kamroq. Minoralar o’rniga machtalardan foydalanish montaj-demontaj ishlari uchun vaqt sarfini quduqni burg’ilash vaqtidan 8 dan 2% gacha kamaytiradi, transport va boshqa foydalanishdagi sarflarni kamaytiradi.



a) b) v)

6.4-rasm. Seksiyali burg’ilash machtalari

Burg’ilash machtalari – bu asosga montaj qilingan, tutib turuvchi stvol-styerjen yoki A-simon konstruksiya. Tutib turuvchi stvol stoyka, ferma yoki ochiq turdagi yoki ochiq old yoqli (P-simon kesimli) panjarali sterjen ko’rinishida bo’ladi. Ochiq old yoqli machtalar qo’zg’aluvchan aylantirgichli qurilmalarda keng qo’llanadi. A-simon machtalarning oyoqlari uch yoqli yoki to’rt yoqli fazaviy fermalar ko’rinishida, ba’zan esa quvursimon kolonnalar ko’rinishida bo’ladi.

Baland bo’lmagan machtalar (12-14 m gacha) odatda qismlarga ajralmaydi, balandligi katta bo’lganda esa transportda tashishda o’lchamlarini kichraytirish uchun seksiyali bo’ladi. Seksiyali machtalar yig’ma, buklama va teleskopiklarga bo’linadi (6.4-rasm).

Yig’ma machtalar alohida yaxlit payvand seksiyalardan iborat, bu montaj-demontaj ishlarini ancha tezlashtiradi. Yig’ma VAS turdagi A-simon machtalar (6.4, a-rasm) neft va gaz quduqlarini burg’ilashda keng ishlatiladi. Machta VAS-42, masalan, 37ta ajraladigan detallardan iborat, huddi shunday balandlikdagi va yo’q ko’tarish qobiliyatli VM-41 minorasimon minorada esa ularning soni 7 barobar ko’proq.

Buklama machtalarda sharnirli ulangan seksiyalar bo’ladi, bu ularni transportda tashish uchun yig’ish imkonini beradi. 6.4, b-rasmda ikki seksiyali machta ko’rsatilgan, u yuqori seksiya va podkos 1 bilan sharnirli ulangan gidrosilindr 2 bilan ko’tariladi va tushiriladi.

Teleskopik machtalarda (6.4, v-rasm) yuqori seksiya demontaj vaqtida pastkiga tushadi.

Geologiya qidiruv quduqlarini burg’ilashda asosan sterjensimon turdagi machtalar ishlatilib, ularning tutib turuvchi stvollari fazaviy panjarasimon metallokonstruksiya yoki quvursimon kolonna ko’rinishida bo’ladi. Panjarasimon konstruksiyali machtalarning konstruktiv sxemasi murakkabroq, ishlab chiqishdagi sermashaqqatligi esa quvursimon machtalarga ko’ra yuqoriroq, shuning uchun oxirgi yillarda ko’proq quvursimon machtalar ishlatiladi.

Quvursimon burg’ilash machtasi MRUGU-2 (6.5-rasm) asosga 7 o’rnatilgan streladan 1, yontomon tayanchdan 8 va yontomon soshkalardan 4 iborat.

Strela – ikki yoqli, quvursimon elementlardan payvandlangan, kesimda to’g’ri burchakli teng yonli uchburchak ko’rinishda bo’ladi. Uning 140 mm diametrli tutib turuvchi stvoli uchburchakning to’g’ri burchagida joylashgan, 48 mm diametrli quvurlar esa – ikkita qolgan burchaklarida. Quvurlar va tutib turuvchi stvol kamarlar va tirgovichlar bilan ulangan va strelaning ikkita yonini hosil qiladi. Undan tashqari kichikroq diametrli quvurlar tonnel turdagi zinaga to’siq vazifasini bajaruvchi halqasimon kamarlar 3 bilan ulangan.

Strelaga kronblok 9 va sham qabul qilgich 2 montaj qilingan. Kronblokning konstruksiyasi ikki turli tal moslamasini qo’llab tushirish-ko’tarish opyeratsiyalarini bajarish imkonini beradi. Ikkita shkivning mavjudligi arqon lebedka barabaniga to’g’ri o’ralishini ta’minlaydi.



6.5-rasm. Quvursimon burg’ilash machtasi MRUGU-2.

Machta va burg’ilash binosi umumiy asosga rama-chana ko’rinishida montaj qilinadi. Machtaning tayanch elementlari asos bilan sharnirli ulanishi strelani belgilangan burchak ostida egish imkonini byeradi. Uning holati stoykaning 6 va yontomon soshkalarning 4 vintli domkratlari bilan rostlanadi. Machtaning qiya holatdagi turg’unligini yontomon tayanchdagi 8 vintli domkrat ta’minlaydi. Qiya quduqlarni burg’ilashda elevatorni quduq o’qida ushlab turish uchun strelaga qo’chma karetkali yo’naltiruvchi tros 5 mahkamlanadi.

Karetka payvand korpusidan 3 iborat, payvand korpusida barmoqlarda yo’naltiruvchi tros va tal arqoni uchun g’altaklar 1 o’rnatilgan. Asbob tushirilganda yoki ko’tarilganda karetkaning g’altagi yo’naltiruvchi trosdan dumalanadi, shu tufayli yuklanmagan elevator quduq o’qiga parallel harakatlanadi.