|
Демократик услуби.
Демократик сўзи юнонча «демос» сўзидан келиб чиққан бўлиб, «халқ» маъносини билдиради. Демак, демократия халқ хокимлиги, демократик халқ эса одамлар манфаатини акс эттради. Агар демократик услуб хақида гап кетса, унда «раҳбар буйсунувчи» нинг ўзаро муносабати, ўзаро хурмати, ишониш асосида қурилади, бу эса халқ фикри билан ҳисоблаши демакдир. Демократик услубининг қандай белгилари бор?
Муаммоларни машвафратлик равишда хал этиш.
+абул қилинган қарорларни иш бажарувчиларга яхшилаб тушунтиришга интилиш.
+ўл остидагиларга ташаббусни қабул қили шва қўллаш.
Демократик раҳбар қарор қабул қилишда аввал, уни хизматчилар орасида кенг доирада муҳокама қилади, қўл остидагилар жамоадаги ишлар аҳволи хақида тизимли равишда ахборот бериб боради, бунда муваффақиятлар ва қийинчиликларни очиқдан-очиқ гапириб беради.
Демократик ўзига айтилган тандиқга тўғри ёндошади, хизматчилар билан қилинадиган муомалада ўзининг устунлигини сездирмайди.
Ўзи қабул қилинган қарорлари учун жавобгарлигидан қочмайди, қўл остидагиларнинг хатоси учун зарурий жазо белгилайди, яхши томонларини мақтайди, ўз кўрсатмаларини аниқ ва ишонарли ифодалайди.
Ўта бандликни сохта бунёд этмайди, қўлидан келганича ишлайди, меҳнат қилади.
Демкратик услуб тоъбелар учун уларнинг ташаббусларини тараққиёт эттиришда ўз хуқуқлари доирасида ўзларини эркин тутишлари учун яхши шароит яратади. Бу касбда бошқарув жамоаларининг Дуне қарашларини умумийлиги ва раҳбарнинг юқори бразга эгалиги Аниқ кўзга ташланади.
Леберал услуби. Леберал сўзи рахмдиллик, сахий, олижаноб деган маънога эга, бу услубнинг хусусияти шундаки, раҳбар ўзининг раҳбарлик холатини намойиш этмайди аксинча, у бунда уялади ва ходисаларнинг ўзи тараққий топишига шароит яратиб беиб уларга аралашмайди. +ўл остидагиларга хурмат мурожаат қилади ва «жуда илтимос қиламан» деган сўзини тез-тез ишлатади. +ўл остидагиларнинг фикрини сабр билан тинглайди, улар таклифидан фойдали фикрларни излайди ва улар хаётга тадбиқ этишга ҳаракат қилади. Ўзининг сиполиги ёки уятчанлиги учун «биринчи қаторлардан» қочадит, афиша, ошкораликни ёқтирмайди аммо, бу ижобий томонлари тоъбеларга ёқади ва улар унинг бу хислатларни ўзларига синдирадиллар. Бу каби ёқимли хислатларига қўйидагилар кирадилар:
Леберал ишда унча фаол эмас.
Ҳамма ишларга аралашишни ёқтирмайди.
Бегоналар таъсирига осон бўйсунади ва бевақт қабул қилинган қарорлардан тез воз кечади.
Мураккаб вазиятларда иккилана туриб, унда бир фикрга келишлик ва изчиллик хусусияти йўқ.
Кўл остидагилар билан муносабатини бузмаслик учун жиддий тадбир ва ҳаракатларда ўзини теяди.
Жадвалда раҳбар услублари тахлилининг туркумланиши ва раҳбарни қўл остидагиларга ўзаро муносабатларини ўлчамлар бернилган. Жадвал – 1
№
|
Раҳбар ва қўл остидагиларни ўзаро муносабатларини кўрсаткичлари -
|
Раҳбарлик услублари
|
Автократик
|
Демократик
|
Леберал
|
1
|
Қарор қабул қилиш усули.
|
Масалаларни якка ўзи ечади.
|
Қарор қабул қилишда аввало қўл остидагилар билан маслаҳатлашади
|
Юқори раҳбарнинг кўрсатмасини кутади ёки кенгаш қарорларини кутади.
|
2
|
Қарорни иш бажарувчиларга етказиш усули.
|
Кўрсатади, фармон беради, буйруқ беради
|
Таклиф қилади, илтимос қилади.
|
Илтимос қилади, ялинади.
|
3
|
Жавобгарликни тақсимлаш.
|
Ўз зиммасига олади ёки қўл остидагиларга юклайди.
|
Жавобгарликни хуқуқЛарга қараб тақсимлайди.
|
Ўзидан ҳам жавобгарликларни олиб ташлайди.
|
4
|
Ташаббусга муносабат
|
Тўла ташаббусни бостиради
|
Рағбатлантиради ва иш манфаатини учун ишлайди
|
Ташаббусн қўлостидагиларга топширади.
|
5
|
Кадрлар танлашга муносабати
|
Малакали хизматчилардан қУрқади, улардан озод бўлиш йўлини қидиради
|
Ишбилармон, ўқимишли ишчиларни танлаб олади
|
Кадрлар танлаш билан шуғулланмайди.
|
6
|
Шахсий билим етишмаслгига бўлган муносабат
|
Ҳамма нарсани билади ва бажара олади деб ҳисоблай олади.
|
Ўз малакасини узлуксиз ошириб боради, танқидга ижобий қарайди.
|
Ўз билимини тўлдириб боради, буни қўл остидагиларга маслаҳат беради.
|
7
|
Алоқа қилиш услуби.
|
Оралиқ сақлайди. Муаммоларга киришмайди
|
Дўстона муносабатда муомалани ёқтиради.
|
Алоқа қилишдан қУрқади, бошқаларга ташаббус билан муомала қилади.
|
8
|
Тавсифи қўл остидагилар билан муносабати.
|
Кайфиятга қараб
|
Бир текис ахлоқ доимий ўз-ўзини назорат қилиш.
|
Расмиятчиликни интизомни талаб қилади.
|
9
|
Интизомга муносабат
|
Расмиятчилик билан қатти-қ интизом тарафдори
|
Маъноли интизом тарафдори, одамларга қараб муносабатда бўлиш
|
Худи шундай ҳаракат қилади
|
10
|
+ўл остидагиларга маънавий таъси кўрсатишига муносабати
|
Жазо беришни асосий тарбия усули деб билади. Баъзи бир танланган одамларни байрамда мукофотлаш.
|
Доим турли рағбатлантиришларни ишлатади.
|
Худи шундай ҳаракат қилади.
|
Кўриб чиққан уч тур услублардаги бошқарув раҳбарлари ўзларининг кундалик ишларида ўзига хос турдаги бошқарув қоидаларига суянадилар. Масалан, улар бир хил масалани ечадилар, бир турдаги иш бажарадилар ва кўриниши бўйича бир хил натижага эга бўладилар. Уларда турли йўл ва услублардан фойдаланадилар. Яъни ўз услубларини шлаб чиқарадилар. Масалан: шахсни моддий рағбатлантириш қоидаси, автократ ва демократ томонидан турлича тушунилади. Автократ моддий рағбатлантиришга суяниб, ўз билганича Ушбу усулда фойдаланиб расмиятчилик учун қўл остидагилар билан маслахатлашадилар. Бундай усулда рағбатланувчилар мукофотдан қониқиш сезмайдилар. Демократ моддий рағбатлантиришни кенг жамият олдида, жамоа ташкилотларининг фаол иштирокида ўтказади. Раҳбар демократ албатта маънавий рағбатлантириш элементларини қўшиб ўтказади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
