Мавзу -1 Техник тизимларни бошқариш фанининг предмети, вазифаси ва манбалари, Техник тизимлар ва уларни бошқариш услублари

Бошқарув услубларини таснифи. Бошқарув амалиётида турли раҳбалар учрашуви мумкин, уларга турли бошқарув услуби ва услублари тавсифлидир. Шунга биноан ижтимоий психологияда асосий раҳбарлар уч хил бўлиши мумкин: автократик, демократик ва леберал.
Автократик услуби.
Автократия якка хокимлик тушунчасин билдиради, яъни хукумдорликни ушлаб турувчи ва амалга оширувчи биргина одам. Унга қуйидаги усул хусусиятлидир. Якка хокимлик билан қарор қабул қилиш, маъмуриятчилик, қўл остидаги ишга доим аралашиб туриш. Автократик раҳбар бошқариш гуруҳини диққат марказида ва фаолиятида турадию барча хукумронлик унинг қўлида бўлиши керак ва барча катта-кичик муаммоларни қўл остидагилар билан кам гап, талабчан, гоҳида қўрқитиш усули билан якка ўзи ҳал қилади. Автократик раҳбар қўл остидагилар билан совуқ муомалада бўлади. Унинг хонасини безатишни яхши кўради, қабулига кирувчилавр учун қўшимча расмийятчиликлар кўрсатадилар. Автократ раҳбар камдан-кам кулади, унинг кўриниши доим иш билан банд бўлганлигини акс эттиради. Унинг асосий белгиси шундаки, кам билимли бўлса ҳам итоаткор ишчи унга ёқади. Автократ раҳбарнинг салбий сифати тўғрисида тез маълумот беради. Чунки, унда ташкилотчилдик қобилияти, бошқарувнинг умумий маданияти, касб тайёргарлиги етишмайди. Ўз устидан зарур назоратни йўқотган у каби раҳбар ўзини ўз идора қилолмаслиги ва золимга айланиши, ишловчиларни, инсон қадрини пастга урувчи бўлиши мумкин. Биз автократ раҳбарга тавсифга кўпроқ унинг салбий томнига сифат бердик. Аммо шу билан биргаликда, автократ услубида ижобий белгиларни топиш мумкин. Масалан, бу турдаги одамларни анча-мунча чақмоқ тезлигидаги реакцияга эга бўлиши. Чаққон ва дона, қийинчиликларни қУрқмай бартараф этади. Улар тез ва дадил қарор қабул қиладилар ва уларни бажаришгна қатъий киришадилар. Улар ўзларига ишонадилар ва жамиятга раҳбарлик қилиш қоблиятига эришадилар. Бу каби услубда таъсир тезлашади, бу эса ишлаб чиқаришда мураккаб ҳолат ва шароитлар юзага келганда қўл келади. Афсуслар бўлсинки, баъзи бир раҳбарлар таълим бериш ролини «инсон омили» заруриятини, яъни қўл остидагиларга билан муносабат маданиятни тушуниб етмаслиги, автократ услубини қатъий маъмуриятчиликка олиб келади, жамоа ташкилотларининг фикри билан ҳисоблашмаслик жамоанинг ишлаш қобилиятга салбий таъсир кўрсатади.