Мавзўи Предмети омӯзиш ва вазифаҳои фан. Мавќеи геополитикї ва таќсимоти маъмурию сиёсии Љумњурии Тољикистон Наќша

Расми 16.
Сохтори қувваҳоиистеҳсолкунанда

Қувваҳои истеҳсолкунанда







Воситаҳои истеҳсолот

Захиаҳои меҳнатӣ


Ашёи меҳнат



Олотҳои меҳнатӣ

1. Ашёи меҳнат – аз захираҳои табиӣ (азхудшуда ва азхуднашуда) ва захираҳои иқтисодиидаргардишбуда (ашёихом, масолеҳигуногун, сӯзишворӣ, маблағвағайраҳо) иборатаст.

2. Воситаҳоимеҳнат–инфондҳоиасосииистеҳсолот, яънемашинаҳо, таҷҳизотҳоигуногун, биноҳо, нақлиётвағайраҳородарбармегирад.
3. Қувваҳоикорӣ–коргаронбомалакаваихтисосимуайяникасбӣ (маҷмӯиҳамаикатегорияҳоизахираҳоимеҳнатӣ) мебошанд.
Географияи иқтисодӣхоҷагиихалқроҳамдарсатҳитериториявӣ–истеҳсолӣваҳамсохторисоҳавиионромеомӯзад.
Сохтори соҳавиихоҷагиихалқинмаҷмӯиҳамаисоҳаҳоемебошад, китаърихандарнатиҷаитақсимотиҷамъиятиимеҳнатбавуҷудомадааст. Сохтори соҳавиихоҷагиихалқмафҳумибисёрченака мебошад, ки бо баъзео онҳоҳоломухтасараншиносмешавем.
Бевосита соҳаҳоихоҷагиихалқробаистеҳсолӣвағайриистеҳсолӣтақсим мекунанд.
Соҳаҳоиистеҳсолиихоҷагиихалқ аз инҳоиборатаст:

• 
  соҳаҳое, кибевоситанеъматҳоимоддӣмеофаранд (саноатва сохтмон, хоҷагииқишлоқвахоҷагииҷангал);
  
• 
  соҳаҳое, ки раванди истеҳсолотродар мубодилаи молу маҳсулотидомамедиҳад (нақлиёт, алоқа, савдо, хӯрокиумум, таъминотимоддӣ – техникӣ, фурӯш, захиракардан);
  

Ба соҳаҳоиғайриистеҳсолӣсоҳаҳоихизматрасонӣ (хоҷагии манзиливу коммуналӣ, нақлиётваалоқаибааҳолӣхизматрасонанда), хизматрасонии иҷтимоӣ (маориф, тандурустӣ, маданиятвасанъат, илм, молия, суғурта, дастгоҳиидоракунӣ ва ғайраҳо) дохил мешаванд.
Соҳаҳоисаноат, хоҷагииқишлоқ ва ғайраҳобозбасоҳаҳоихурдтар (зерсоҳаҳо) тақсиммешаванд. Чунончӣ, хоҷагииқишлоқбарастанипарварӣвачорводорӣ, растанипарварӣдарнавбатихудба пахтакорӣ, ғаллакорӣвағайраҳо, саноатбасаноативазнинсабуквағайраҳотақсиммешаванд.
Дар сохтори соҳавиихоҷагиихалқкомплексҳои (маҷмӯи) байнисоҳавӣнизмавҷудаст, киазмаҷмӯиистеҳсолотиякхеладардоираияксоҳаиборатаст. Чунончӣ, комплексисаноатисӯзишворӣ–энергетикӣ, комплексисаноатимошинсозӣ, металургӣ ва ғайраҳо. Инчунинмаҷмӯи (комплексҳои) соҳаҳоигуногун, киазҷиҳатитехнологӣбаҳамалоқаманданд, низфарқмекунанд, кибаонҳокомплексиҳарбӣ–саноатӣ, комплексиагросаноатӣвағайраҳодохилмешаванд. Аз ҳамамуракабтариндарбайниинкомплексҳоКАС (комплекси агросаноатӣ) мебошад, кидармавзӯиминбаъдамуфассалшиносмешавем.
Қисматимуҳимитаркибиихоҷагиихалқинфрасохториваймебошад, киазмаҷмӯивоситаҳоимоддӣҷиҳатитаъминихизматрасонӣбаистеҳсолотвааҳолӣиборатаст. Вобастаба вазифааш инфрасохтори истеҳсолот, инфрасохтори соҳаҳоииҷтимоӣвабозоррофарқмекунанд.
Инфрасохтори истеҳсолотидомаиравандиистеҳсолотдарсоҳаимубодилаимолумаҳсулотбуда, азнақлиёт, алоқа, хоҷагиианбор, таъминимоддӣ – техникӣ, иншоотҳоимуҳандисӣ, коммуникатсия(шабакаи симҳоибарқкашон, қубурҳоинефт, обвагазкашонвағайраҳо) иборат аст.
Инфрасохтори иҷтимоироасосанхоҷагиҳоиманзилӣ – коммуналии маҳалҳоиаҳолинишин, нақлиётимусофирбар, шабакаҳоитаъминиоб, барқ, ташноб, муассисаҳоимаданӣ – равшаннамоӣ, маориф, тандурустӣ, нуқтаҳоихӯрокиумумвағайраҳоташкилмедиҳанд.
Инфрасохтори бозор аз бонкҳоитиҷоратӣ, биржаҳоташкилмедиҳад.
Сохтори соҳавиихоҷагиихалқбо:

• 
  вазни қиёсиисоҳа дар ҳаҷмимаҳсулотиумумӣ;
  
• 
  шумораи шуғлварзондарсоҳа;
  
• 
  фондҳои асосии истеҳсолот (машинаҳо, таҷҳизотҳо, иншоотҳовағайраҳо, кидаристеҳсолимаҳсулотистифодамешавад) муайянкардамешавад.
  

Дар малакатҳоипостиндустриалӣсаҳмисоҳаҳоиғайриистеҳсолӣ–соҳаҳоихизматрасонӣзиёдбуда, аз 50 то 70% ММД- ро ташкил медиҳад. Ҳаминтариқдараҷаиинкишофииқтисодиётидавлатроботаносубибайнисоҳаҳоиистеҳсолӣвағайриистеҳсолӣ муайян кардан мумкин аст.
Вобаста ба сохтори соҳавиихоҷагиихалқТоҷикистондавлатиаграрӣ– индустриалӣмебошад. Сохтори соҳавиихоҷагиихалқиТоҷикистон бо зиёдбуданисаҳмисоҳаихоҷагииқишлоқфарқмекунад, ки 21,3% ММД–роташкилкарда, 64,9% аҳолиимашғулдаринсоҳафаъолиятмекунад.