Mavu: Kirish. Metrologiya bo‘yicha asosiy ma’lumotlar. Elektronika va avtomatika tarmoqlarida metrologik xizmat va ta’minot

Metrologiyaning fan sifatida rivojlanish tarixi. O„zbekiston 
Respublikasi “Metrologiya to„g‟risida”gi qonuni. 
 
Ўлчашлар ҳақидаги фаннинг тарихи минглаб йилларни ташкил 
этади. Ўлчашларга бўлган эҳтиѐж қадим замонларда юзага келган. Инсон
кундалик ҳаѐтида ҳар хил катталикларни: масофаларни, ер
майдонларининг юзаларини, жисмларнинг ўлчамлари ва массаларини, 
вақтни ва ҳоказоларни бу жараѐнларнинг юзага келиш сабабларини, 
манбаларини билмасдан, ўзининг сезгиси ва тажрибаси асосида ўлчай 
бошлаган. 
Энг қадимги ўлчаш бирликлари - антропометрик, яъни инсоннинг муайян
аъзоларига мувофиқликка ѐки мойилликка асосланган ҳолда келиб чиққан
ўлчаш бирликлари ҳисобланади.
Масалан: Ладонь - бош бармоқни ҳисобга олмаганда қолган тўрттасининг 
кенглиги; фут- оѐқ тагининг узунлиги; пядь- ѐзилган бош ва кўрсаткич 
бармоқлар орасидаги масофа, қарич, қулоч, қадам ва ҳоказолар. 
Фан ва техниканинг ривожланиши ҳар хил физикавий 
катталикларнинг ўлчамларини муайян ўлчовларга қиѐслаб киритишни
тақозо эта бошлади. Бундай фаолият жараѐни ва ривожланиши давомида 
ўлчашлар ҳақидаги фан, яъни
метрология 
юзага келди. 

---

Хулоса сифатида метрологиянинг ривожланиш тарихига назар ташласак, қуйидаги
муҳим босқичларни келтиришимиз мумкин. 
- 1791 йилда метр эталони Францияда қабул қилиниши (1-метр Ер меридиани
узунлигининг 1х10-7 
бўлагига тенг қилиб олинганлиги); 
- 1875 йилда Парижда 17 давлат томонидан Халқаро конвенцияни қабул қилиниши (бу 
эса мавжуд метрик системанинг такомиллаштиришга қаратилган бўлиб, метр ўлчов 
бирлигига асос солади);
- 1893 йилда Россияда Д.М. Менделеев томонидан ўлчов ва оғирлик (тарози) Бош 
палатасининг ташкил этилиши; 
- 1931 йилда Ленинград шахрида ўлчов ва тарози Бош палатаси асосида Д.М.
Менделеев номидаги Бутун иттифоқ метрология илмий тадқиқот институтининг ташкил 
топиши;
- 1960 йилда Халқаро бирликлар тизимининг СИ (SU) қабул қилиниши. Бу тизим бўйича 1 
метр вакумда тўлқин узунлигининг 1650763,73 тенг қилиб олиниши (Криптонни эталон 
метри); 
- 1983 йилда метрни қабул қилишда ѐруғликнинг вакумда 1/299792458 секунда ўтган 
йўлига тенг қилиб қабул қилиниши; 
- 1993 йилда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида Ўзбекистон давлат
Стандартлаш, метрология ва сертификация маркази (Ўздавстандарт) ташкил этилди; 
- 2002 йилда Ўзбекистон давлат стандартлаш, метрология ва сертификация маркази 
Ўзбекистон стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш (“Ўзстандарт”) 
агентлигига айлантирилди. 
Бугунги кунда ҳам олимларимиз ўлчаш назарияси ва техникаси ривожи устида
тинимсиз илмий изланишлар олиб боришмоқда 

---

Маълумки,