Mavqei alohida o‘rin egallaydi

B
k 
= B
baz
* (b
k
/ b
baz
) 
 
Bu yerda: B
k
, B
baz
 – mos ravishda taqqoslash uchun olingan korxona mahsuloti 
va  bazis  mahsulot  bahosi;  b
k
,  b
baz
  –  mos  ravishda  korxona  mahsuloti  va  bazis 
mahsulotining sifat ko‘rsatigichlari bo‘yicha ballar. 
Raqobatga  yo‘naltirilgan  holda  bahoni  shakllantirish  (baho  belgilash)  usuli.
 
Ushbu  usul  bilan  baho  belgilashda  korxona  faqatgina  raqobatchi-tovarlarning 
bozordagi  joriy  baholaridan  kelib  chiqadi.  Bahoni  asosiy  raqobatchilarning 
baholaridan  bir  oz  yuqori  yoki  pastroq  belgilash  yoxud  ular  bilan  bir  xil  belgilash 
mumkin. 
Bahoni  shakllantirishning  ushbu  usulini  mahsulotni  sof  raqobat  bozoriga 

---

 
 
234 
chiqarishda  (qishloq  xo‘jalik  mahsulotlari,  oziq-ovqat  mahsulotlari,  xom  ashyo 
bozorlari)  yoki  oligopolistik  bozorga  (metal,  alyuminiy,  qog‘oz,  kompyuter  bozori) 
chiqarishda qo‘llash mumkin. 
Yuqorida  yoritilgan  usullaridan  foydalanib  biznes-rejani  ishlab  chiquvchilar 
mahsulotning dastlabki bahosini hisoblaydilar. 
Sanoat korxonasining baho taktikasi
. Boshlang‘ich, dastlabki bahoni belgilash 
va  uning  maqsadiga  muvofiq  o‘zgarishi  yo‘nalishlarini  aniqlab  olish  bilan  bahoni 
shakllantirish  jarayoni  to‘xtab  qolmaydi.  Bahoni  belgilashda  bozorni  o‘zgarishini 
hisobga olib borish lozim, lekin mahsulotning bahosini (narxi) o‘zgarishi belgilangan 
bahoning  yuqori  va  quyi  chegarasida  bo‘lishi  kerak.  Bozor  talablariga  ko‘ra  bahoni 
to‘g‘rilab  borish,  ishlab  chiqaruvchilar  tomonidan  bir  qator  qarorlar  qabul  qilishni 
ko‘zda tutadi. Natijada ma’lum bosqichdagi mahsulotning oxirgi bahosi o‘rnatiladi. 
Korxonaning  baho  taktikasi  yoki  dastlabki  bahoni  to‘g‘rilab  borish 
yo‘nalishlarining eng asosiylarini ko‘rib chiqamiz. 
Uzoq  muddatli  bahoni  belgilash
.  Iste’molchilarda  ma’lum  bir  mahsulot 
to‘g‘risida va uning belgilangan bahosi to‘g‘risida tasavvurlar paydo bo‘lishi uchun 
baho o‘zgarmasdan qoladi hamda bozor o‘zgarishlariga berilmaydi. Bunday barqaror 
baholarni shunday mahsulotlarga qo‘yish kerakki, ularga bo‘lgan talab ham barqaror 
o‘zgarmas bo‘lsin. 
O‘zgaruvchan  (qayishqoq)  baholarni  belgilash.  Mahsulot  bahosi  bozordagi 
talab va taklifning o‘zgarishiga ko‘ra belgilanadi. Baholar bir kunning ichida ham bir 
necha marta o‘zgarishi mumkin. 
Diskriminatsiya  baholarini  belgilash
.  Diskriminatsion  (bir  xil  bo‘lmagan) 
baholarni  belgilashda  korxona  bir  xil  mahsulot  yoki  xizmat  uchun  turli  xil  shaklda, 
turli xil baho belgilaydi.  

 
xaridorlarning  turli  xilligini  hisobga  olgan  holda.  Masalan,  talabalar, 
nogironlar, nafaqaxo‘rlar, veteranlar bir xil mahsulot uchun turli narx to‘laydilar; 

 
tovarning variantlarini hisobga olgan xolda. 

 
joyni  hisobga  olgan  holda.  Tovar  turli  joylarda  ishlab  chiqarish  xarajatlari 
bir xil bo‘lsa ham turli baholarda sotiladi. Masalan, teatr pattasi tomoshabinlar qaysi 
joyni ko‘proq xoxlashlariga ko‘ra turli bahoda bo‘ladi.  

 
vaqtni  hisobga  olgan  holda.  Baholar  mavsumga,  kunga,  xaftaga  va 
sutkaning  qaysi  soatiga  ko‘ra  o‘zgarishi  mumkin.  Masalan,  uyali  aloqa  xizmati 
kechasi va dam olish kunlari arzonroq bo‘lishi mumkin. 
 
Psixologik  jixatdan  jozibador  baholar  belgilash
.  Bunda  xaridorlar 
psixologiyasi  hisobga  olinadi.  Bahoni  butun  son  emas  undan  bir  oz  kamroq 
raqamlarda  belgilanadi.  Masalan,  atirning  bahosi  1000  so‘m  emas  990  so‘m 
belgilanadi. 
Tovar assortimentini baholarning bosqichma-bosqich o‘zgarishi asosida sotish. 
Korxonada  odatda  bir  mahsulotning  bir  necha  turlari  va  markalarini  ishlab 
chiqiladi.Bunda  alohida  marka  va  modeldagi  tovarlarga  qo‘shiladigan  baholarning 
o‘zaro  bog‘liqligi  muammosi  tug‘iladi.  Xaridor  bir  mahsulot  sifat  darajasining 
ikkinchisidan farqini aniq bilishi uchun baholar bir-biridan keskin farq qilishi kerak.