Mavlono Jaloliddin Rumiy. «Ma’naviy Masnaviy». Birinchi kitobdan yettinchi parcha

МУТРИБ ҚИССАСИНИНГ ДАВОМИ. АМИРУЛМЎМИНИН УМАР РАЗИЙАЛЛОҲУ АНҲУНИНГ ҲОТИФДАН КЕЛГАН САДО ХАБАРИНИ УНГА ЕТКАЗГАНИ
Боқ тағин мутрибда не ҳол, беқарор
Қолди ул ғамгинлашиб, интиқ ва зор.
Сўнг Умарга келди ғайбдан бир садо:
“Бандамизнинг ҳожатин этгил адо!
Бандамиз бор муҳтарам, хос, ушбу кез,
Қил қадам ранжида қабристонга тез.
Эй, Умар, байтулмуол1дан тез нисор
Айлагил сен унга етти юз динор.
Элтиб айтгил: “Сени қилдик ихтиёр,
Маъзур айла, сенгадир, ол, бул динор. 2165
Бул ипак ҳаққи2 эрур, харж айлагин,
Гар тамом бўлса, бу ён қайтгин тағин”.
Бул садонинг қудратин туйгач Умар,
Шул юмуш деб боғламиш дарҳол камар.
Сўнгра тез юз бурди қабристон тараф,
Қўйнида ҳамён-ла кезмиш тентираб.
Кезди қабристонда, бир зум тинмади,
Кекса чолдан ўзга зотни кўрмади.
“Бул эмас” деб ҳар тараф чопди тағин,
Толди, топмай бунда чолдан ўзгасин. 2170
Деди: “Оллоҳ улни содиқ қул демиш,
Пок, муносиб ҳам муборак ул, демиш.
Пийри Чангийдир, наҳот, Ҳаққа яқин?
Офарин, эйки, ниҳон сир, офарин!”
Ул тағин кезмиш мозористонда лол,
Дашт аро ўлжа қидирган шер мисол.
Ёлғиз ул чол борлигин билгач аён,
Деди: “Зулматда кифоя нурли жон”.
Келди юз одоб-ла ул ёнга ўтиб,
Сўнгра чучкурганди, чол кетмиш чўчиб. 2175
Кўрди чол ногоҳ Умарни, қотди тек,
Қайгадир чоғланди, титроқ тутди, лек.
Кўнглидан кечмиш: “Худо, бул не зуғум?
Кекса чолга муҳтасиб3 айлар ҳужум!”.
Англамиш чол юзига боққан замон,
Чол хижолат эрди, ранги заъфарон.
Деди: “Қўрқма, етмагай мендан хатар,
Сенга Ҳақ амри-ла келтирдим хабар.
Ҳақ сенинг хулқингга ёғдирмиш сано,
То Умарни қилди ошиқ, мубтало. 2180
Кел, ўтир ёнимга сен, кетмай йироқ,
Сенга иқбол сирридан сўйлай бу чоқ.
Ҳақ салом йўллаб сўрар сендан, гапир,
Fам-азоблар ичра, айт, ҳолинг надир?
Ол, ипак ҳаққи, бу олтинларни сарф
Айлабон келгин тағин сен бул тараф”.
Ҳақ паёмин тинглабон титрарди чол,
Лол қотиб, бармоғини тишларди чол.
Солди дод: “Эй, Беқиёсим, не бу ҳол?!
Бас, уятдан бўлди сув бечора чол!”. 2185
Ҳаддидан ошгач алам, тортмиш фиғон,
Чангни синдирмиш, уриб ерга шу он.
Деди: “Эй, Ҳақдан мени тўсган ҳижоб,
Катта йўлдан оздириб, этдинг хароб!
Эй, ичиб қонимни етмиш йил аро!
Эй, камол қошинда қилган юзқаро!
Эй, Худо, эй, сен вафодор, эй, сахо,
Қил раҳм, умримга қилдим кўп жафо.
Ҳақ умр бергай, қилиб кунларни кеч,
Етмагай ҳеч ким унинг қадрига ҳеч. 2190
Ҳар қадам соврилди умрим бенаво,
Паст-баланд созлар чалиб қилдим адо.
Оҳ, садо берганда шўх оҳанг “Ироқ”,
Бўлди ёдимдан фироқ они йироқ!
Воҳки, паст айлаб мудом зер4 пардасин,
Дил экинзори сўлиб, ўлмиш ҳазин.
Воҳ, йигирма тўрт овозиндан қатор
Ўтди карвон, шомга айланди наҳор.
Додлагувчин додидан дод эй, Худо,
Ўзгамас, ўздан қилурман иддао. 2195
Ўзгамас, адлимни Улдан изларам,
Менга Ул мендан яқинроқдир бу дам.5
Менлигим ундан раводир дамбадам,
Улни кўргум, менлигим бўлганда кам”.
Сен санаб олгин, У сен бирлан агар,
Ўз томонингмас, У ёнга сол назар.
——————————
1 – Байтулмуол – Давлат хазинаси.
2 – Ипак ҳаққи – Қадимда мусиқачилар кумуш торлар ўрнига ипакдан фойдаланишган.
3 – Муҳтасиб – Ислом шариати аҳкомлари ижросини назорат қилувчи шахс.
4 – Зер – мусиқада энг ингичка овоз, нозик товуш. Зидди – бам. Зеру бам – ингичка ва йўғон товуш.
5 – “Аниқки, инсонни Биз яратганмиз, (демак), унинг нафси васваса қиладиган (яъни, кўнглидан ўтган барча) нарсаларни ҳам билурмиз. Биз унга жон томиридан ҳам яқинроқмиз”. (Қуръони карим, «Қоф» сураси, 16-оят).