Matsusita Konosuke

Me’yorlardan chetga chiqishlarni hisobga olish. Normalardan og’ish – haqiqiy va me’yoriy xarajatlar o’rtasidagi aniqlangan farqdir. Chetga chiqish mazmuniga ko’ra salbiy (ortiqcha xarajat) va ijobiy (iqtisodiy samara)larga bo’linadi.
Ishlab chiqarish texnologik jarayonining buzilishi, ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishdagi kamchiliklar (xom ashyo materiallarning buzilishi, yaroqsiz mahsulot mavjudligi, ish vaqtidan tashqari va boshqalar) oqibatida salbiy og’ishlar sodir bo’ladi.
Ijobiy og’ishlar, odatda, ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar natijasidir (chiqindilardan oqilona foydalanish, nuqsonlarni bartaraf etish, ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish va boshqalar). Past me’yorlardan foydalanishda ijobiy og’ishlar sodir bo’lishi mumkin va bu qoldiq ularning yuqoriga o’zgarishi bilan bartaraf etiladi.
Hujjatlashtirish, inventarizatsiya, hisob-kitob qilish usullari yordamida me’yorlardan chetga chiqishlarni hisobga olinadi. Hujjatlashtirish va inventarizatsiya usullari bevosita o’zgaruvchan xarajatlar bo’yicha og’ishlarni hisobga olish uchun foydalaniladi. Hisoblash usuli, odatda, bilvosita o’zgaruvchan xarajatlar bo’yicha chetga chiqishlarni hisobga olish uchun qo’llaniladi.
Me’yorlardan chetga chiqishlarning analitik hisobi xarajatlarning yuzaga kelish joylari, sabablari, mahsulot turlari, kalkulyatsiya moddalari bo’yicha amalga oshiriladi.