Матншунослик фани адабий манбашунослик ва матншуносликнинг назарий муаммолари, хусусан, қадим қўлёзма меросимиз манбалари устида илмий фаолият олиб бориш малакасини шакллантириш, араб имлосига асосланган эски ўзбек ёзувини эркин ўқий олиш

GLOSSARIY 
АЛИФ ҲАРФИНИНГ 
ХУСУСИЯТЛАРИ 
1.
АЛИФ ҲАРФИ СЎЗ БОШИДА 
ЗАБАР 
БЕЛГИСИНИ 
ОЛГАН 
ҲОЛДА КЕЛИБ, “А” ТОВУШИНИ 
ИФОДАЛАЙДИ. 
(
و س
ب
) 
3.
АЛИФ ҲАРФИ СЎЗ БОШИДА 
ПИШ 
БЕЛГИСИНИ 
ОЛГАН 
ҲОЛДА КЕЛИБ, “У ЁКИ Ў” 
ТОВУШИНИ 
ИФОДАЛАЙДИ.
(
ساست س
) 
5.
АЛИФ 
ҲАРФИ 
СЎЗ 
ЎРТАСИДА МАДД БЕЛГИСИНИ 
ОЛМАГАН ҲОЛДА КЕЛИБ, “О” 
ТОВУШИНИ 
ИФОДАЛАЙДИ.
(
عاسد
) 
7.
АЛИФ 
ҲАРФИ 
ТУРКИЙ 
СЎЗЛАРДА 
СЎЗ 
БОШИДА 
“ВОВ” ҲАРФИ БИЛАН БИРГА
КЕЛИБ, 
“У” 
ЁКИ 
“Ў” 
ТОВУШЛАРИНИ 
ИФОДАЛАЙДИ.
(
ق س
) (
ق س
) 
9.
АЛИФ ҲАРФИ ЛОМ ҲАРФИ 
БИЛАН БИРИКИБ, “ЛА” ЁКИ 
“ЛО” 
ҲАРФИЙ 
БИРИКМАЛАРИНИ 
ҲОСИЛ 
ҚИЛАДИ. 
(
لا
) (
لا
) 
11.
АЛИФ ҲАРФИ ГОФ 
ҲАРФИ БИЛАН БИРИКИБ, 
“ГА” ЁКИ “ГО” ҲАРФИЙ 
БИРИКМАЛАРИНИ 
ҲОСИЛ ҚИЛАДИ.
(
عگ عب
) 
(
اعگ
) 
2.
АЛИФ ҲАРФИ СЎЗ БОШИДА 
КАСРА 
БЕЛГИСИНИ 
ОЛГАН 
ҲОЛДА КЕЛИБ, “И” ТОВУШИНИ 
ИФОДАЛАЙДИ.
(
ِس
) 
4.
АЛИФ ҲАРФИ СЎЗ БОШИДА 
МАДД 
БЕЛГИСИНИ 
ОЛГАН 
ҲОЛДА КЕЛИБ, “О” ТОВУШИНИ 
ИФОДАЛАЙДИ. 
(
قدآ
) 
6.
АЛИФ 
ҲАРФИ 
ТУРКИЙ 
СЎЗЛАРДА СЎЗ БОШИДА “ЙО” 
ҲАРФИ БИЛАН БИРГА КЕЛИБ, 
“И” 
ТОВУШИНИ 
ИФОДАЛАЙДИ.
(
شيس
) 
8.
ҲАМЗА 
ВА 
ТАНВИН 
БЕЛГИЛАРИГА 
ВОСИТАЧИ 
ҲАРФ 
СИФАТИДА 
ИШЛАТИЛАДИ. 
(
لعکأت
) (
و
و عري يت
) 
10.
АЛИФ ҲАРФИ КОФ ҲАРФИ 
БИЛАН БИРИКИБ, “КА” ЁКИ “КО” 
ҲАРФИЙ 
БИРИКМАЛАРИНИ 
ҲОСИЛ ҚИЛАДИ.
(
عکس
) (
بتعک
) 
12.
АЛИФ 
ҲАРФИ 
АБЖАД ҲИСОБИДА 1 
РАҚАМИНИ 
ИФОДА 
ЭТАДИ.
(
لجبس
) 

---

Адекват таржима
()– асл нусхани тўлиқ акс эттирувчи, унга мувофиқ ва у 
билан тенглашадиган мукаммал таржима. 
Аруз 
(ар. 
ض اااع
– чодир қуриш учун чодирнинг марказига тикиладиган 
ёғоч) қисқа, чўзиқ ва ўта чўзиқ ҳижоларнинг муайян тартибда гуруҳланиб 
такрорланишига асосланган шеър вазнлари ҳақидаги илм. 
Археография
– ёзма манбаларни қидириб топиш, илк тавсифга олиш, илмий 
муомалага киритишни назарда тутади. Кутубхона, турли фондлардаги қўлёзмаларнинг 
туркумлаштирилган тавсифи, археографик қиёсий таҳлили манба матнини тузишда муҳим 
ҳисобланади. Бундай ишлар натижалари матн устида ишлашнинг равон боришини 
таъминлайди.
Асл матн
– маълум вақт мобайнида субъектив (муаллиф, котиб, нашрга тайёрловчи, 
муҳаррир) ва объектив (ижтимоий) омиллар таъсирида ўзгаришга учраган матндаги 
ўзгаришларни аниқлаб, уларни тарихий, илмий далиллар билан асослаш. 
Атетеза – 
муаллифи нотўғри кўрсатилган муайян асарни илмий асосда ноўрин 
муаллифликдан ҳимоя қилиш. Бу ҳолатда баҳсга сабаб муаллифнинг мавжуд асарлари 
қиёсан ўрганилиб, уларнинг ҳудудий, даврий, ғоявий, услубий жиҳатлари текстологик 
тадқиқи қилиниб, хулоса чиқарилади. 
Атрибуция
– матннинг ички ва ташқи хусусиятларига асосланиб матн муаллифини 
аниқлаш. Атрибуция ҳолатида матншунос матннинг, масалан, ғазалларда мақтаъдаги 
тахаллус, матн тузилишини ўрганиш, саналарини, матннинг яратилиш жойини аниқлаш 
каби текстологик усуллардан фойдаланиб, муаллиф номи ва таржимаи ҳолини тиклаш 
мумкин. 
Баёз
– луғавий маъноси “оқлик” бўлиб, атама сифатида “шеърлар 
тўплами”ни 
англатади. 
Баёзлар 
одатда 
икки 
ёки 
ундан 
ортиқ 
шоирлар 
шеърларидан ташкил топади.
Баён
– ифода йўллари ҳақидаги илм. Муҳаммад Фазлиҳақ Ромпурийнинг 
“Маҳорат қуёшлари” (
اااعس ر سو ا اااش
) асарида таърифланишича, баён илми шундай 
қоидалардан иборатки, улар бир маънони турли шаклда, ўша маънога очиқ 
далолат қиладиган ҳар хил жумлалар орқали ифодалашни ўргатади. 
Герменевтика
– тушунтириш илми. XVIII-XIX асрларда немис олимлари 
томонидан фан сифатида тафаккур майдонига ташланган фалсафий герменевтика 
бошқа кўринишда азалдан Шарқда ҳам мавжуд бўлган билиш, тушуниш, 
шарҳлаш ва изоҳлаш билан боғлиқ таълимотдир. Герменевтика методи билан 
Ғарбда 
Инжил 
матнларини 
изоҳлаганларидек, 
бизда 
ҳам 
Қуръони 
карим 
оятларини 
тафсир 
ва 
таъвил 
қиладиган, 
ҳадиси 
шариф 
маъноларини 
изоҳлайдиган, 
мутафаккир 
аждодларимизнинг 
асарларини 
шарҳлайдиган 
муфассирлар, муҳаддислар, фақиҳлар илми азалдан шаклланиб, ривожланиб 
келган.