Matn. Tugarak chuvalchanglar sinfi. Mavzu: To’garak chuvalchanglar tipining umumiy tavsifi, xilma-xilligi

Matn. Tugarak chuvalchanglar sinfi.
MAVZU: To’garak chuvalchanglar tipining umumiy tavsifi, xilma-xilligi.

Reja:

1. 
   Nerv xalqalilar katta tipining umumiy belgilari. Qorinkipriklilar tipi.
   
2. 
   To’garak chuvalchanglar tipi
   
3. 
   Qil chuvalchanglar, Priapulidlar, Kinorinxalar, Qalqondorlar tiplari
   
4. 
   Gnatiferalar (Gnatifera) kattatipi.
   

Sikloneyrallar yoki nerv xalqalilar katta tipiga hayvonot olamining dengizda, chuchuk suvlarda va quruqlikda yashovchi 6 tipi vakillari kiradi. Ularning ba’zilari parazit hayvonlar sifatida muhim ahamiyatga ega, lekin ularning ko’pchiligi kichik o’lchamli erkin yashovchi hayvonlardir. Bu katta tip vakillari sekresiya qilingan kutikulaga ega va qorinkipriklilardan tashqari barchasi kutikulasini almashtirishi mumkin. Qorinkipriklilardan tashqari barchasida kipriklari yo’q, harakatlanishi muskullar orqali amalga oshadi. Miyasi nerv xalqasi shaklida bo’ladi va oldingi ichakni o’rab turadi. Ularning nomi ham shu xususiyatdan kelib chiqib, nerv xalqalilar deb atalgan. Ko’pchilik nerv xalqalilarda tana bo’shlig’i yo’q, ichki organlari oralig’i biriktiruvchi to’qima bilan to’lgan. Organlar oralig’ida hosil bo’ladigan bo’shliq sellomik epiteliy bilan o’ralmagan va blastoselning hosilasi hisoblanadi hamda gemosel deb ataladi. Ba’zi yirik vakillarida, parazit nematodalar va priapulidlarda, gemosel yaxlit bo’lib, qon (gemolimfa) bilan to’lgan. Gemolimfa gidrostatik skelet, ichki muhit, transport vazifasini bajaradi. Ko’pchilik turlarida tanadagi hujayralar soni doimiy bo’ladi (euteliya hodisasi). Euteliya xos hayvonlarda mitoz bo’linish embrional rivojlanishning ma’lum davrida to’xtaydi va o’sish faqat o’lchamlarning kattalashishi hisobiga boradi. Ko’pchilik sikloneyrallar ayrim jinsli hayvonlar.

Sikloneyrallar katta tipi 6 ta tipni o’z ichiga oladi:

1. 
   Qorinkiprikrikli chuvalchanglar - Gastrotricha.
   
2. 
   Yumaloq chuvalchanglar yoki nematodalar -Nematoda.
   
3. 
   Qil chuvalchanglar - Nematomorpha.
   
4. 
   Priapulidlar tipi -Priapulida
   
5. 
   Kinorinxalar - Kinorhyncha.
   
6. 
   Qalqondorlartipi - Loricifera