Matn sintaksisi

MATN sintaksisi

Sintaksis o’zi nima?

• Sintaksis (qadimgi yunoncha: σύν-ταξις - syntaxis — tuzilma, tartib, birikma):
• 1) nutq birliklarini shakllantirishning muayyan tillar uchun xos boʻlgan vositalari majmui;
• 2) grammatikaning soʻzlarni soʻz birikmalari va gaplarga, sodda gaplarni esa qoʻshma gaplarga birikish usullarini oʻrganuvchi, soʻz birikmalari va gaplarning tuzilishi, maʼnosi, oʻzaro taʼsirlashuvi hamda vazifalarini tadqiq etuvchi boʻlimi. "Sintaksis" termini soʻz birikmalari va gaplarni hamda ularning tilda qoʻllanishini qamrab oluvchi grammatik qurilish maʼnosini ifodalash uchun ham ishlatiladi. Tilning grammatik qurilishida Sintaksis juda katta ahamiyatga ega, chunki uning tarkibiga bevosita kishilarning muomala muloqot jarayonini amalga oshirishga yordam beruvchi sodda gap va qoʻshma gap kabi til birliklari kiradi. Sodda gap muayyan voqeahodisani, qoʻshma ran voqeahodisalar orasidagi aloqamunosabatni, ran boʻlagi esa voqeahodisa unsurlaring vazifalarini ifodalaydi.

Matn nima?

• U matn sifatida tanilgan izohlashga va muallifning fikrlarini etkazishga imkon beradigan izchil va tartibli iboralar va so'zlar to'plami (translyator yoki ma'ruzachi).
• Matn so'zi lotin tilidan kelib chiqqan matn bu to'qima degan ma'noni anglatadi.
• Matnlarni adabiy mualliflar, olimlar yoki jurnalistlar yaratadi, deb tez-tez o'ylashsa ham, haqiqat shundaki, o'qish va yozishni biladigan har qanday kishi matn yozishi mumkin. Tezkor xabar, retsept, elektron pochtaning asosiy qismi ba'zi xususiyatlarga javob beradigan bo'lsa, matndan iborat.

Matnning xususiyatlari

• Matnning xususiyatlari
• Matn uzunligi bir necha so'zdan bir nechta xatboshiga qadar o'zgarishi mumkin, ammo matn xabarni uzatish funktsiyasida samarali bo'lishi uchun u ikkita xususiyatga javob berishi kerak: izchillik va birdamlik.
• Uyg'unlik: matndagi g'oyalar orasidagi mantiqiy munosabatlarni o'rnatadi, ularni bir-birini to'ldiradi.
• Hamjihatlik: matnning turli qismlari, paragraflar, jumlalar tarkibida uyg'un aloqani o'rnatadi.
• Leksikondan foydalanish: texnik, nutqiy, qo'pol, madaniyatli bo'lishi mumkin.
• Kontekst: bu matnni o'rab turgan hamma narsa, bu aloqa harakati sodir bo'ladigan vaziyat, joy va vaqt va xabarni aniqroq tushunishiga yordam beradi.