Матн муҳаррирлари ва процессорлари

5. Ўқувчилар ва ўқитувчилар компьютерлари ўртасида ахборот алмашишнинг махсус 
дастурини қўллаш ҳисобига укув жараѐнини услубий такомиллаштириш учун тармоқ мухитидан 
фойдаланиш имконияти. Шулар сабабли қуйидагиларни амалга ошириш мумкин: ўқитувчи 
компьютерида бажариладиган ишларни ўқувчилар компьютерида кўрсатиш; ўқитувчининг 
компьютер мониторида ўқувчилар компьютерлари экранларини акс эттириш орқали ўқувчилар 
бажарадиган ишларни назорат қилиш. 
6. Глобал тармоқнинг ягона коммункация узели бўлганда локал тармоқнинг хар қандай 
компьютеридан глобал тармоқ ресурсларига киришни таъминлаш.
Локал ҳисоблаш тармоғининг асосий топологияси 
ЛҲТ таркибига кирувчи ҳисоблаш машиналари ҳисоблаш тармоғи ташкил этиладиган худудда энг 
тасодифий холатда жойлашиши мумкин. 
ЛҲТ топологияси - бу тармоқ узеллари бирлашувининг ўртача геометрик схемаси. 
Ҳисоблаш тармоқлари топологияси турлича бўлиши мумкин, лекин локал ҳисоблаш тармоғи учун учта 
тур умумий ҳисобланади. Булар: айланма, шинали ва юлдузсимон турлардир. Баъзан соддалаштириб айлана, 
шина, юлдуз деган атамалар ишлатилади. Бироқ бу атамалар топология тури том маънода айлана, тўғри 
чизиқли ѐки айнан юлдуз шаклида деган фикрни билдирмайди.
Ҳар қандай компьютер тармоғини узеллар мажмуи сифатида кўриши мумкин. 
Узел - тармоқнинг узатиш воситасига уланган хар қандай қурилма. 
Топология тармоқ узелларини улаш системасини ўрталаштиради. Масалан, эллипс хам ѐпиқ эгри, хам 
ѐпиқ синиқ чизиқ айланма топологияга, ѐпиқ бўлмаган синиқ чизиқ эса - шина топологияга мансуб. 
Айлана (доира) топология - тармоқ узелларининг ѐпиқ эгри (узатиш ўртасидаги) кабел билан 
бирлашувини хосил қилади. Узатиш (передатчик) ва қабул қилиш (приѐмник) ўртасидаги хар бир оралик 
узел юборган хабарни ретрансляция қилади. Қабул қилувчи узел фақат ўзига юборилган маълумотнигина 
аниқлайди ва қабул қилади. 
Айлана топология нисбатан кичиқрок кенгликда шуғулланувчи тармоқ учун жуда мос келади. Унда 
марказий узел йўқлиги боис тармоқнинг ишончлилигини оширади. Ахборотни ретрансляция қилиш узатиш 
воситаси сифатида хар қандай турдаги кабелдан фойдаланиш имконини беради. Бундай тармоқ узеллари 
хизмат кўрсатиш тартибининг кетма-кетлиги унинг тезкорлигини сусайтиради, узеллардан бирининг ишдан 
чиқиши айлана бутунлигини бузади ва ахборотни узатиш трактини сақлаш учун чоралар кўришни талаб 
қилади. 

---

67