Матн муҳаррирлари ва процессорлари

Иқтисодчилар учун Интернет 
Интернет доимо янгиланиб борувчи иқтисодий фанлар бўйича ахборот ресурслар омбори ҳисобланади. 
Интернетда ахборот излаш тизими керакли ахборотни олиш вазифасини енгиллаштиради. 
Интернет янги билимларни эгаллашда энг самарали восита бўлиши мумкин. Интернет ѐрдамида 
иқтисодий фанларни ўқитишнинг янги усуллари билан танишиш мумкин. 
Интернетда иқтисодий журнал ва газеталарнинг электрон версияларини топиш мумкин. Фақат электрон 
шаклда мавжуд бўлган даврий нашр пайдо бўлади ва улар сони кўпайиб боради. 
Интернетда иқтисод сохасидаги янгиликлар билан танишиш жараѐнида ушбу янгиликларни иқтисодчи 
олимлар қандай бахолашганини билиш мумкин. 
Интернетда ўзаро ахборот алмашув ва тадқиқот натижаларини чоп этиш олимлар қайси мамлакатда 
бўлишидан қатъий назар биргаликда илмий тадқиқотлар олиб бориш имконини беради. Интернет ѐрдамида 
илмий конференция ва семинарлар тўғрисида билиш мумкин, шунингдек, уларнинг материаллари билан 
танишиш ва илмий, ўқув-услубий қўлланмаларингизни эълон қилишингиз мумкин. 

---

76 
Сизда пайдо бўлган саволга жавобни Usenet (Newsgrоuр)да электрон сухбатлардан топиш мумкин. 
Ask Exрerts (экспертдан сура) сахифасида (Web) сақланадиган E-mail шаклини тўлдириб жунатсангиз 
жахоннинг энг илғор иқтисодчиларига савол билан мурожаат қилишингиз мумкин. 
Интернет орқали хорижда олий таълим сохасидаги вакансиялар хақида эълонларни топиш мумкин. 
Интернетда грант стипендиялар беришга бағишланган сахифа бор. 

---

77 
МУНДАРИЖА 
1 МАВЗУ. Информацион жараѐнлар ........................................................................................................................ 1
 
Жамиятни ахборотлаштириш ва илғор ахборот технологиясини жорий этиш зарурияти ............................... 3
 
Информацион жараѐнларнинг ривожланиш босқичлари. ................................................................................... 4
 
Ахборот ўлчови ....................................................................................................................................................... 4
 
2 МАВЗУ. Информацион жараѐнларни ташкил этишнинг техник воситалари ................................................... 5
 
Ҳисоблаш техникасининг авлодлари .................................................................................................................... 5
 
Компьютер ҳақида умумий маълумот ................................................................................................................... 5
 
Компьютерларни синфлаш ..................................................................................................................................... 5
 
Компьютернинг ишлаш принципи ва ташкил этувчилари .................................................................................. 6
 
Шахсий компьютерларнинг тузилиши ................................................................................................................. 6
 
Тизимли блоки......................................................................................................................................................... 7
 
Монитор ................................................................................................................................................................... 7
 
Сичқонча .................................................................................................................................................................. 8
 
Клавиатура ............................................................................................................................................................... 8
 
Ташқи қурилмалар .................................................................................................................................................. 9
 
Компьютер хотираси ............................................................................................................................................ 10
 
Ички хотиралар ..................................................................................................................................................... 10
 
Ташқи хотиралар ................................................................................................................................................... 10
 
Диск юритувчилар(Дисководы) ........................................................................................................................... 11
 
Драйверлар............................................................................................................................................................. 11
 
Шина ...................................................................................................................................................................... 11
 
Тизим платаси ....................................................................................................................................................... 11
 
Windowsнинг мультимедиа имкониятлари ......................................................................................................... 11
 
Мультимедиа қурилмалари .................................................................................................................................. 12
 
3 МАВЗУ. Операцион тизимлар ............................................................................................................................. 12
 
Операцион тизим................................................................................................................................................... 12
 
Операцион тизим функциялари ........................................................................................................................... 13
 
Файл ва каталог тушунчаси.................................................................................................................................. 13
 
Windows операцион тизимлари ........................................................................................................................... 14
 
Масалалар панели ................................................................................................................................................. 14
 
Масалалар панелини фаоллаштириш .................................................................................................................. 14
 
Windows тавсиянома(меню)лари ......................................................................................................................... 15
 
Асосий тавсиянома ............................................................................................................................................... 15
 
Контекст тавсиянома ............................................................................................................................................ 16
 
Масалалар панелини созлаш ................................................................................................................................ 16
 
Иш столининг фони кўринишини ўзгартириш. ................................................................................................. 16
 
Иш столида ѐрлиқ ташкил қилиш ........................................................................................................................ 16
 
Компьютер тармоғида ишлаш ............................................................................................................................. 17
 
Дискни дефрагментация қилиш (Defrag) ............................................................................................................ 17
 
Windows дарчалари турлари ................................................................................................................................ 17
 
Дастур дарчаси ...................................................................................................................................................... 17
 
Иккиламчи дарча ................................................................................................................................................... 18
 
Мулоқот дарчаси ................................................................................................................................................... 19
 
Файллар гуруҳини ажратиш ................................................................................................................................. 19
 
Файлларни кўчириш ва нусхасини олиш ............................................................................................................ 19
 
Файл номини ўзгартириш..................................................................................................................................... 20
 
Файлларни йўқотиш.............................................................................................................................................. 20
 
Йўқотилган файлларни қайта тиклаш ................................................................................................................. 20
 
Диск, файл ва папкалар ҳақида маълумотни кўриш .......................................................................................... 21
 
Файлларни излаш .................................................................................................................................................. 21
 
Каталог(папка) ҳосил қилиш ................................................................................................................................ 21
 
Ҳужжатни очиш ва сақлаш .................................................................................................................................. 21
 
Windows стандарт дастурлари ............................................................................................................................. 22
 
Блокнот дастури .................................................................................................................................................... 22
 
WordPad дастури ................................................................................................................................................... 22
 
Paint дастури .......................................................................................................................................................... 22
 
Калькулятор дастури ............................................................................................................................................ 23
 
4 МАВЗУ. Матн муҳаррири ..................................................................................................................................... 24
 
Матн элементлари ................................................................................................................................................. 24
 
Матн муҳаррирлари имкониятлари ..................................................................................................................... 24
 

---

78 
Матн элементларини ажратиш ............................................................................................................................ 24
 
Ажратилган матн элементлари устида бажариладиган амаллар ...................................................................... 24
 
MS Word матн процессори ................................................................................................................................... 25
 
Колонтитуллар ...................................................................................................................................................... 27
 
Кўп устунли матн .................................................................................................................................................. 27
 
Рўйхат ..................................................................................................................................................................... 28
 
Жадваллар .............................................................................................................................................................. 29
 
Расмларни жойлаш ва уларнинг ўлчамларини ўзгартириш .............................................................................. 31
 
Фигурали матнлар ................................................................................................................................................. 32
 
Бош харф (буквица) хосил қилиш ....................................................................................................................... 33
 
Математик формулаларни ҳужжатга жойлаш .................................................................................................... 33
 
Ускуналар панелига элементлар қўшиш ............................................................................................................. 34
 
5 МАВЗУ. Жадвал процессорлари .......................................................................................................................... 34
 
Excel дастурини юклаш ва ундан чиқиш ............................................................................................................ 36
 
Excel дастури тавсияномаси ................................................................................................................................. 37
 
Excelда формула ва функциялар .......................................................................................................................... 40
 
Excelда диаграммалар яратиш ............................................................................................................................. 41
 
Excel да иқтисодий масалаларни ечилиши ......................................................................................................... 42
 
6 МАВЗУ. Компьютер графикаси ........................................................................................................................... 43
 
Power pointни юклаш. ........................................................................................................................................... 44
 
Power pointда ишлаш ............................................................................................................................................ 45
 
Слайд кўриниши ................................................................................................................................................... 45
 
Янги слайд хосил қилиш ...................................................................................................................................... 46
 
Матн қўшиш ва уни форматлаш .......................................................................................................................... 46
 
Графиклар, ташкилий диаграммалар ва жадваллар қўшиш. ............................................................................. 46
 
График образларни қўйиш. .................................................................................................................................. 47
 
Матнни қўшиш. ..................................................................................................................................................... 47
 
Матнни форматлаш. .............................................................................................................................................. 47
 
Матнли блокларни форматлаш, кучириш ва масштаблаш. ............................................................................... 47
 
Матн, графика, жадвалларнинг анимациялари................................................................................................... 48
 
Ҳужжатларни намойиш (демонстрация) кўринишида сақлаш ......................................................................... 48
 
7 МАВЗУ. Маълумотлар базаси(омбори) ............................................................................................................... 48
 
Маълумотлар базасини бошқариш тизимлари (МББТ) ..................................................................................... 49
 
МББТ MS ACCESS дастури ................................................................................................................................. 50
 
Access дастурини ишга тушириш ва унинг объектлари .................................................................................... 51
 
Жадвал яратиш ...................................................................................................................................................... 51
 
МБ жадваллари билан ишлаш жараѐни .............................................................................................................. 53
 
Запрос (сўров) лар ташкил қилиш ....................................................................................................................... 54
 
МБда ажратиш учун «Сўров» .............................................................................................................................. 54
 
Запрос бланкасини тўлдириш .............................................................................................................................. 54
 
Параметрли «Сўров» тузиш ................................................................................................................................. 55
 
«Сўров» да ҳисоблаш жараѐни ........................................................................................................................... 55
 
Натижавий «Сўров» тузиш технологияси .......................................................................................................... 55
 
Форма ташкил қилиш ........................................................................................................................................... 56
 
Мастер ѐрдамида форма яратиш .......................................................................................................................... 56
 
Формани конструктор ѐрдамида яратиш ............................................................................................................ 57
 
Бошқарув элементлари ......................................................................................................................................... 57
 
Ҳисоботлар ташкил қилиш .................................................................................................................................. 58
 
Ҳисобот тузилмаси ............................................................................................................................................... 59
 
Мастер ѐрдамида ҳисобот яратиш ....................................................................................................................... 59
 
8 МАВЗУ. Файлларни архивлаш ............................................................................................................................. 60
 
WinRar архивлаш дастури .................................................................................................................................... 60
 
9 МАВЗУ. Компьютер вируслари ва улардан ҳимояланиш .................................................................................. 62
 
Компьютер вируси нима? ..................................................................................................................................... 62
 
Компьютер вируси қандай намоѐн бўлади ......................................................................................................... 63
 
Юкланиш(BOOT) вируслари ............................................................................................................................... 63
 
Файл вируслари ..................................................................................................................................................... 63
 
Дискдаги файлли тизимини ўзгартирадиган вируслар ...................................................................................... 63
 
Кўринмас ва ўзи дифференциалланувчи вируслар ............................................................................................ 63
 
Вируслардан ҳимояланишнинг асосий воситалари ........................................................................................... 64
 
Вируслар билан курашувчи баъзи дастурлар (антивируслар) .......................................................................... 64
 
Тармоқ червлари ................................................................................................................................................... 64
 
Троянлар ................................................................................................................................................................ 65
 

---

79 
10 МАВЗУ. Компьютер тармоғи ............................................................................................................................. 65
 
Тармоқлар таснифи ............................................................................................................................................... 65
 
Локал компьютер тармоғида ишлашнинг афзаллиги. ....................................................................................... 66
 
Локал ҳисоблаш тармоғининг асосий топологияси ........................................................................................... 66
 
Молиявий-иқтисодий фаолиятдаги глобал компьютер тармоқлари. ............................................................... 67
 
Гласнет тармоғи. ................................................................................................................................................... 67
 
Банк тармоқлари ва банклараро ҳисоб-китоблар тизими .................................................................................. 67
 
Банклараро маълумотларнинг халқаро тармоғи................................................................................................. 67
 
Қимматбахо қоғозлар билан операциялар ўтказиш учун компьютер тармоқлари. ........................................ 69
 
Wоrld Wide Web билан ишлаш ............................................................................................................................ 69
 
WWWда ишлаш .................................................................................................................................................... 69
 
Корпоратив тармоқ ............................................................................................................................................... 69
 
Интранет хақида .................................................................................................................................................... 70
 
Интернет тармоғи .................................................................................................................................................. 70
 
Internetга уланиш ................................................................................................................................................... 72
 
Электрон почта ...................................................................................................................................................... 73
 
Интернетда электрон почта .................................................................................................................................. 74
 
Иқтисодчилар учун Интернет .............................................................................................................................. 75
 
МУНДАРИЖА .......................................................................................................................................................... 77
 

---

80