«materialshunoslik»

a - momiq;



b-oraliq
1.16 -rasm. Echki jun tolalarining mikroskop ostida ko‘rinishi.
a - momiq , b, -oraliq

17. 
    rasm. Quyon va tuya jun tolalarining mikroskop ostida ko‘rinishi.
    

1.7.-jadval

Muynadan qirqib olingan junlar yaxlit katlamdan iborat bo‘lib, -runo (tushama) deb ataladi. Jun tolasi uzining yugonligi va toifasiga qarab mayin, yarim mayin, dag‘al va yarim dag‘al turlarga bulinadi.

Mayin jun bir toifadan iborat, asosan tivitdan tashkil topgan, urtacha kundalang kesim ulchovi 25 mikrometrgacha (mkm) Bunday jun asosan Merinos qo‘ylardan, yoki ularni kup martalab chatishtirish asosida yaratilgan yangi avlodlardan va duragay zotli qo‘ylardan olinadi.

Yarim mayin junlar xam bir toifali xisoblanib, tivitning yiriklaridan va oralik tolalardan iborat. Uning kundalang kesim yuzasi urta xisobda 25-31 mkm. Bunday junlar Angliya, Dogiston, Gruziya va Sigay qo‘ylaridan olinadi.

Yarim dag‘al junlar bir va turli toifalardan iborat bo‘lib, u tivit, oralik tolalar va uncha kup bulmagan mikdorda dag‘al tolalarni uz ichiga oladi. Bir toifali yarim dag‘al junlarning kundalang kesim yuzasi 31-40 mkm, turli toifadagi yarim dag‘al junlarning urtacha kundalang kesim yuzasi 24-34 mkm. Yarim dag‘al junlarning kundalang kesim yuzasi uta notekis bo‘ladi.

Dag‘al jun tarkibida tivit, oralik va dag‘al tolalar mavjud bo‘lib, uning ichida ulik tolalar xam uchrab turadi. Xar xil toifadagi dag‘al junni korakul va xisori qo‘ylardan olinadi.

Bu turdagi junning kundalang kesim ulchami urta xisobda 34-40 mkm bo‘lib, uta notekisdir. Mustakil davlatlar xamdustligiga kiruvchi respublikalarda

tayyorlanadigan umumiy jun mikdorining toifalariga kura ulushlari taxminan qo‘yidagicha: mayin - 60-63 foiz; yarim mayin - 10-12 foiz; yarim dag‘al - 5-7 foiz; 16-18 foizlardir.

Qp‘ychUik. Qo‘ychilik soxasi Respublikamizning deyarli barcha

viloyatlarida tarkalgan.

Xorijda qo‘ychilik Avstraliya, Yangi Zellandiya, Argentina, Xitoy, Xindiston kabi davlatlarda keng tarkalgan. Avstaliya davlati bokiladigan qo‘y mikdori buyicha dunyoda birinchi urinda turadi, shundan eng kup mikdor qo‘y mayin jun beradigan merinos qo‘ylaridir, kolganlari esa maxalliy qo‘y zotlaridan iborat.

Qo‘ychilikni tugri rivojlantirish, zotlarni tugri joylashtirish - rejalashtirish asosida olib boriladi. Unda viloyat va xududlarning kanday qo‘y zotlarini bokishga ixtisoslashtirilganligi, qo‘ychilikni rivojlantirishning yunalishlari, yetishtiriladigan jun mikdorini kupaytirish kabi masalalar mujassam etiladi.

Qo‘ychilik uchun ozuka- tabiiy xolda usadigan va maxsus ekiladigan kukatlar, kish davrida esa kuritilgan kukat, somon, omuxta yem (makka- juxori, bugdoy va boshka turdagi donli maxsulotlarni yanchib aralashtirilgani), sanoat maxsulotlarining chiqindilari (kunjara, kepak, chigit kobigi) va xokazolar, xamda ma’danli kushimchalar - tuz, mel, suyak uni va xokazolar. Qo‘ylar yetarli oziklanmagan va kasallangan xollarda uning junini asosi oziklanmay, junning kundalang kesim yuzasi ingichkalashadi. Tolaning bunday ingichkalanishi uning murtligini kuchaytiradi.