«materialshunoslik»

Jun tolasining yugonligi deganda uning urtacha diametrini mikrometrdagi ifodalanishi tushiniladi. Jun tolasining yugonligi okulyariga mikrometr urnatilgan zarrabin bilan aniklanadi.

1.13-rasm. Jun tolasining notekisligi.

Jun tolasi xam boshka tukimachilik tolalarida qullaniladigan nisbiy kattalik chizkiy zichlik bilan xam aniklanadi. Bu kattalik bir kilometr uzunlikni grammdagi vazni bilan ifodalanadi.

Jun tolasini xossalaridan biri uning uzunligi bo‘lib, bu kursatkich tolani tarang kilib tortib, millimetrda ulchanuvchi kattaligiga aytiladi. Jun uzunligi buyicha juda notekis toladir (1.13-rasm). Tolaning uzunligi xayvonlarning zotiga, jinsiga yoshiga va bokilish sharoitiga boglik. Shuning uchun bitta jun tushamasida (runo) turli uzunlikdagi tola uchraydi. Jun tolasining uzunligi buyicha tavsiflanganda namuna tarkibidagi tolalarning uzunligi tushuniladi.

Qo'y juni. Qo‘y juni bir toifadagi va turli toifadagi junlarga bulinadi. Bir toifadagi junlar asosan tivit va utkinchi toladan iborat bo‘ladi. Turli toifadagi jun esa turt xildan - tivit, dag‘al tuk, oralik tola va ulik toladan iborat bo‘ladi.

Tivit - mayin junli qo‘ylarning butun sirtini tashkil kiladigan va dag‘al junli qo‘ylarning terisiga yopishib yotadigan ingichka buramdor (jingalak) toladir. Tivit ikki katlamdan iborat: tangachali va kobik katlamdan iborat. Tangachali katlam odatda xalkalar va yarim xalkalar shaklida bo‘ladi.

Dag'al tola- tivitdan dag‘alrok va yugonrok bo‘lib, deyarli buramdor (Jingalak) bulmaydi, u yarim dag‘al junli va dag‘al junli qo‘ylarning jun katlamiga kiradi. U uch katlamdan : plastinkasimon tangachali katlam, kobik va yaxlit uzak katlamdan iborat.

Oralik tolalar_- tivit bilan dag‘al tuk urtasida oralik xolatni egallaydi. Duragay zotli qo‘ylarning butun jun katlami shu oralik tolalardan iborat bulishi mumkin. Oralik tola uch katlamdan: tangachali, kobik va uzuk-uzukq uzak katlamdan iborat.

Ulik tola - dag‘al, tugri, kattik tola bo‘lib, yomon buyaladi va kayta ishlash jarayonida sinib ketadi. U ba’zi dag‘al junli qo‘ylarda bo‘ladi. Ulik tola xam uch katlamdan: tangachali, yupka kobik va keng uzak katlamdan iborat. Uzak katlam tanganing deyarli butun kundalang kesimini egallaydi (1.14 - 1.15-rasm).

1.14 -rasm. Jun tolalarining mikroskop ostida ko‘rinishi. a) oraliq b) momiq

1.15- rasm. Jun tolasining turlari. a - momiq , b,v -oraliq , g - o‘lik

Echki, kuyon va tuya jun tolalarining mikroskop ostida ko‘rinishi 1.16 va

17. 
    rasmlarda berilgan.