Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

 
Kompozitlar 
Kompozitlarga ikki yoki (undan ko’p) turli sinflarga oid boshqa materiallarning birikmalari 
kiradi, bular metall, keramika, polimer bo’lishi xam mumkin. Kompozitlarni yaratishdan maqsad 
turli materiallarning tarkibiy birikmasiga erishish bundan tashqari optimal birikma 
xarakteristikasini ta’minlashdan iborat edi. Ma’lumki katta miqdordagi turli kompozitlar 
metallar, keramika va polimerlar aralashmasidan olingan. Bundan tashqari ayrim ta’biy 

---

25 
materiallar kompozitlarni o’zida aks ettiradi masalan, daraxt va suyak. Ammo bu yerda 
keltirilgan ko’pgina kompozitlar sintetik materiallardan olingan materiallar xisoblanadi. Eng 
mashxur va barchaga tanish kompozitsion materiallardan biri bu shishali tola (stekloplastik) dir. 
Ushbu material odatda epoksid yoki poliefir qatronlarda polimer matritsaga joylashtirilgan kalta 
shishali tolalarni o’zida aks ettiradi. SHisha tolalar yuqori mustaxkamlik va qattiqlikka ega, 
ammo ular mo’rt. Bir vaqtning o’zida polimer matritsalar yumshoq ammo uning mustaxkamligi 
past. Ko’rsatilgan moddalar birikmasi mustaxkamligi yuqori va qattiq material olinishiga olib 
keladi (1.4 va 1.5. rasm) shunga qaramasdan yetarlicha egiluvchanlik va moslashuvchanlikka 
ega bo’ladi. Texnologik muxim kompozitga yana bir misol ugleplastikdir – uglerod tolalar bilan 
armaturalangan polimer (CFRP). Ushbu materiallarda polimer matritsaga uglerod tolalar xalal 
beradi. Bu turdagi materiallar shisha tolaga nisbatan qattiq va mustaxkamdir (1.4 va 1.5 rasm) 
ammo bir vaqtning o’zida anchayin qimmat. Ugleplastiklar aerokosmik texnikada qo’llaniladi 
shuningdek yuqorisifatli sport anjomlari tayyorlashda masalan, velosiped, golьf uchun klyushka, 
tennis raketkasi, chang’i va snovbord yasashda ishlatiladi. Ushbu materiallar xossasi xaqida 
muxokama qilamiz.