Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

Rasm 5.1. 
Materialshunoslik va materiallar qo’llash texnologiyasida mavjud predmetlarning 
to’rtta asosiy tashkil etuvchilari. 
Rasm. 5.2. 
Alyumin oksididan tayyorlangan uchta 
ingichka disklar surati. Disklar yozuv betiga 
ularning optik xossalarini farqlash uchun 
joylashtirilgan. CHapdagi disk – shaffof (u o’ziga 
tushayotgan nurning xammasini o’tkazadi). 
Markazdagi disk – yarim shaffof. Bu shuni 
anglatadiki u tushayotgan nurni qisman qaytaradi. 
O’ngdagi disk – butunlay shaffof emas. Unga 
tushayotgan nur oqimi qaytariladi. Optik 
xarakterdagi ko’rsatilgan farqlar disk tayyorlash 
uchun belgilangan texnologiyada ishlatiluvchi 
material tarkibining tadqiq qilish natijasi 
xisoblanadi. Na’munalarni R.A.Lessing 
tayyorlagan, suratlar S.Tanne tegishli. 
 
Butun qo’llanmada biz ko’rsatib o’tilgan to’rtta komponent, mahsulot tuzilishi, uning 
ishlab chiqarilishi, belgilangan materiallarning ishlatilishi kabi bog’liqliklarga alohida e’tibor 
qaratamiz. Materialshunoslikda keltirilgan to’rtta xossa – qayta ishlash texnologiyasi, tarkib, 
tuzilish va foydalanish koeffitsienti orasidagi bog’liqlikni aks ettirish uchun 1.2 rasmda uchta 
ingichka disklar surati keltirilgan. Ko’rinib turiptiki ushbu uchta diskning optik xossasi (nur 
o’tkazuvchanligi) turlicha. CHap tarafda joylashtirilgan disk juda ham shaffof (unga 
yo’naltirilgan nur oqimi to’laligicha diskdan o’tadi). SHu vaqtning o’zida markazdagi disk – 
yarim shaffof, o’ng tarafdagisi – umuman shaffof emas. Uchala diskning bari bir xil alyuminiy 
oksidi materialidan tayyorlangan. Faqatgina chapdagi na’muna biz monokristal deb atovchi 
materialdan tayyorlangan shu sababli ushbu xossa uning shaffofligini ta’minlaydi. Markazdagi 
disk ko’pgina mayda monokristallardan tayyorlangan va bir butun qilib yig’ilgan. Mayda 
kristallar orasidagi chegara yozuv betidagi nuroqimining bir qismini o’tkazadi. Bundan ko’rinib 
turibdiki ushbu disk jilosiz yoki yarimshaffof bo’ladi. Va nixoyat o’ng tarafda ko’rsatilgan 
na’muna xam katta bo’lmagan kristallardan tayyorlangan ammo unda katta miqdorda bo’shliq va 
g’ovaklar mavjud. Ushbu g’ovaklar jadal ravishda nurni tarqatadi aynan shu sababli disk 
shaffofligini yo’qotadi. SHu sababli kristallar va teshiklar chegarasi orqali aniqlanuvchi material 
shaffofligi keltirilgan uch xil na’munada turlichadir. Bundan tashqari ushbu uch xil na’muna turli 
texnologiyalarda tayyorlangan. Natijada disklarning foydalanish xarakteristikasi, materialning 
optik xossalariga ko’ra ishlash sharoitini aniqlash bo’yicha ular turlichadir.