Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

15.3. Eritmani bo’lib-bo’lib va sistematik analiz qilish 
Aniqlanishi kerak bo’lgan ionlarni specifik reaktsiyalardan foydalanib tekshirilayotgan 
eritmaning alohida ulushlaridan bevosita aniqlash, bo’lib-bo’lib analiz qilish deyiladi. Lekin 
hamma ionlar uchun specifik reaktsiyalar yo’q. Ayrim ionlar ikkinchisini topishga halaqit beradi. 
Masalan, Ba
2+
ioni Ca
2+
ni topishga halal beradi. Bunday hollarda har 
bir 
alohida 
ionni 
ma’lum ketma ketlikda aniqlash reaktsiyalarini ishlab chiqishga to’g’ri keladigan usulidan 
foydalaniladi. Bunda har bir ionni topishdan oldin uning topilishiga halaqit beradigan boshqa 
hamma ionlar oldindan topiladi va eritmadan ajratiladi. Yuqoridagi misolni olsak, agar eritmada 
Ba
2+
va Ca
2+
ionlari bo’lsa, Ba
2+
ionini to’liq cho’ktirib, cho’kmani centrifugalab ajratib 
tashlanadi. Buning uchun Ba
2+
ioniga hos reaktsiya, K
2
Cr
2
O
7
bilan sariq cho’kmani hosil 
bo’lishidan foydalaniladi. CHo’kmadan ajratib olingan eritmaga yana ozgina reagent qo’shiladi. 
Agar cho’kma qaytadan hosil bo’lmasa, eritmada Ba
2+
ioni qolmagan bo’ladi va undan Ca
2+
ionini (NH
4
)
2
C
2
O
4
ta’sirida topish mumkin. Oq Ca
2
CO
4
cho’kmaning hosil bo’lishi, endi 
eritmada Ca
2+
ioni borligini bildiradi. 
2
Callister William D. Jr., Materials Science and Engineering, an Introduction. Wiley and Sons. UK 2014 810-pp 

---

100 
Sa
+2
 + (NH
4
)
2
S
2
O
4 
= 

SaS
2
O
4
 + 2NH
4
+
 
Demak, sistematik analiz qilishda ayrim ionlarni topish reaktsiyalari bilan bir qatorda, 
ularni bir-biridan ajratish reaktsiyalarini o’tkazishga to’g’ri keladi. Ajratish reaktsiyalarida, 
ko’pincha ajratilayotgan ionlar hosil qiladigan, o’hshash birikmalarning eruvchanligi bir-biridan 
farq qilishidan foydalaniladi. Masalan, Ba
2+
ionini Ca
2+ 
ionidan ajratish. BaCr
2
O
7
va CaCr
2
O
7
eruvchanlik ( = 2,3*10
-10
, = 2,3*10
-2
) larining har hilligiga asoslangan va hokazo. 
3